Con Đường Tơ lụa mới của Trung Quốc

Một kỳ công tham vọng ngọai giao và công nghệ  có thể không đưa Trung Quốc tới nơi mình muốn tới?:

                                      Giấc mơ Con Đường Tơ lụa mới

                                              G S Tôn Thất Trình

        Qua nhiều thế kỷ Con Đường Tơ Lụa - The Silk Road, trải dài  qua các sa mạc, thảo nguyên và núi non, nối liền  các triều đại Đế Quốc Trung Hoa với Âu Châu. Các tay cai trị Tàu sử dụng những đường đi này để mở rộng quyền uy và ảnh hưởng sâu đậm vào Á Châu. Ngay nay một đế quốc Tàu mới mẽ quyết định hơn, hiện thời là một đế quốc cọng sản, đang thực hiện  một dự án to lớn lạ thường, tái tạo những con đường xưa cũ  và khí thế chánh trị cùng kinh tế  cùng đi theo  chúng . 

       Mệnh danh là Một Thắt Lưng, Một Con Đường- One Belt, One Road, dự án Trung Quốc là   xây dựng  những đường bộ, đường xe lữa,  cảng và các hạ tầng cơ sở khác xuyên Á và xa hơn nữa, nối kết kinh tế mình  chặt chẻ hơn  với Thế giới còn lại.  Dự án, giải tỏa cuối tháng 10 năm 2015, được xếp hàng nổi bật  ở kế họach ngũ niên mới nhất của Trung Quốc  và đã trở thành một đề tài thích thú  cho các nhà lảnh đạo Tàu, đưa ra như thể là  một sáng kiến  quốc tế  đề xướng  hòa bình và thịnh vượng. Chủ Tịch Tập cận Bình tuyên bố ở  diễn văn tại Diễn Đàn Boao là “chương trình này  sẽ trả lời tiếng gọi  thời chúng ta cho một hợp tác  vùng địa phương và tòan cầu.

    Tuy nhiên, thật tế, mọi việc  Một Thắt Lưng, Một Con Đường là câu chuyện của Trung Quốc .  Họa kiểu chương trình có mục đích đẩy tới các quyền lợi chiến lược và kinh tế của Bắc Bình      khắp thế giới, thiệt hại cho quyền lợi Tây Phương, và cống hiến  những cơ hội sinh lợi  ngọai quốc cho các công ty  Tàu đang  chậm bước trong nước. Cuối cùng sẽ là một hành động tầm thường - vô ích cản trở cải cách  Tàu,  phô bày  các hiểm nguy  cho các ngân hàng Tàu  và tha hóa  ngay cả các  quốc gia  Trung Quốc muốn tán tỉnh.   

    Bắc Bình đã dùng khá lâu các dự án hạ tầng cơ sở để tăng cường ảnh hưởng mình trên các quốc gia nghèo túng, nhất là ở Phi Châu. Nhưng Một Thắt Lưng, Một Con Đường  đưa những tham vọng  lên một mức cao thêm. Một cánh tay này, Vòng đai Thắt Lưng  kinh tế của Con Đường Tơ Lụa,  sẽ chạy qua từ Trung Quốc đến  Âu Châu  xuyên qua Trung Á. Và cánh tay kia , Con Đường Tơ Lụa  Biển- Maritime  thế kỷ 21, sẽ nối liền tốt đẹp hơn Trung Quốc với Đông Nam Á, Trung Đông  và Phi Châu  dọc theo các đường biển khẩn thiết.  Dù các chi tiết  chính xác còn mù mờ, vài người ước lượng  là kích thước chương trình làm chóang ngợp trí óc. Ở diễn văn tháng 5 năm 2015 tại Vương Quốc Anh,  đại sứ Trung Quốc  Lưu Tiểu Minh - Liu Xiaoming huênh  hoang  là chưong trình sẽ liên quan đến 60 quốc gia  gồm ⅔ tổng số dân địa cầu. 

Lộ Trình và Hải Trình  của Con đường tơ lụa

    Trung Quốc có nhữg lý do dài thòng để đề cao cái nhìn  xa này.  Đây là đúng theo quyền lợi của Trung Quốc, là một trong những nước  thương mãi lớn nhất thế giới, để giảm bớt  phí tổn  chuyên chở hàng hóa  và bảo đảm đường vào  các thị trường, và hàng hóa  then chốt.  Đẩy mạnh hạ tầng cơ sở  cũng tăng cường vai trò Trung Quốc về tài chánh  tòan cầu.  Bắc Bình và các thể chế tài chánh  Trung Quốc hổ trợ  đang tuôn trào  cho vay và đầu tư  vào sáng kiến này. 

 Tháng chạp năm 2014,  Trung Quốc  đã khánh thành  một Ngân Quỹ Đường Tơ Lụa 40 tỉ $ Mỹ, đầu tư vào các dự  án  Một Thắt Lưng, Một Con Đường.  Các ngân hàng chánh phủ   đã cho các quốc gia dọc theo  các đường mới , vay những món tiền  lớn lao.  Nới rộng thêm  tài chánh Trung Quốc hổ trợ,  có cơ đẩy tới  yêu cầu  của Bắc Bình  lên địa vị  quốc tế đề cao như thể là  một tiền tệ dự trữ tòan cầu. Ngày 1 tháng 12 năm 2015 , bà Christine Lagarde,  giám đốc điều hành Cơ Quan Tiền Tệ Quốc Tế - International Monetary Fund , IMF cho biết  là đồng Nguyên - Yuan đơn vị căn bản của Nhân Dân Tệ - Renminbi sẽ  gồm luôn trong giỏ tiền tệ,  tên gọi là Quyền hạn  Rút tiền Đặc biệt- Special  Drawing Rights, xếp vào lọai tiền tệ “ Dùng tự do - freely usable” , có nghĩa là  xử dụng rộng rải và  trao đổi-thương mãi cũng rộng rải. Tuy nhiên hiện nay, đồng Yuan còn xa vời trở thành một lọai  tiền tệ quốc tế thật sự , còn dùng rất ít  để làm buôn  bán tòan cầu, so với đồng đô la Hoa Kỳ . Theo Swift , tổ chức  giao thương ngân hàng tòan cầu, năm 2013,  giao thương bằng  đô la Hoa Kỳ  chiếm 81 % thương mãi  tòan cầu, trong khi  giao thương bằng  đồng yuan  chỉ đạt 9% .   

    Dù vậy, pha chế uy vũ của thương mãi và tài  chánh, có thể lôi kéo  nhiều nền kinh tế đang trổi dậy  đến gần Bắc Bình hơn, gồm cả những vùng  Tây Phương muốn tăng thêm ảnh hưởng , tỉ như Trung Á. Rất nhiều quốc gia  chậm tiến - đang mở mang  hiện  có nhu cầu tuyệt vọng  nâng cấp đường xá, cảng , đường xe lữa và hệ thống điện,  viện trợ Tàu hầu như không kháng cự nổi .“ Bất cứ lúc nào Trung Quốc đong đưa nhân dân tệ trước mặt  các chức quyền ngọai quốc  thì các chức quyền ngất xỉu”, theo lời Scott Kennedy , giám đốc ở Trung tâm  Nghiên cứu  Quốc tế và Chiến lược tại Hoa Thinh Đốn. “ Dọc theo Đường Tơ Lụa,  họ mở rộng tâm can cho Tàu” .   

65 quốc gia, 4.4 tỉ người, 63% dân số thế giới bị ảnh hưởng bởi Con Đường Tơ Lụa tân thời 

    Các sáng kiến của Bắc Bình có thể dẫn tới một loại “ Cạnh tranh phát triễn” giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, trong đó Hoa Thịnh Đốn  có cảm tưởng bì bắt buộc phải  tăng gia viện trợ Mỹ  và tài trợ  cho thế giới đang mở mang, như  đã xảy ra ở Phi Châu.  Tuy nhiên,  tin tức  cho Tây Phương  không phải hòan tòan xấu xa.  Bằng cách cải thiện hạ tầng cơ sở, Trung Quốc có thể giúp đở nâng cao tăng trưởng các quốc gia nghèo, và luôn cả tòan thể nền kinh tế tòan cầu.  Các dự án xây cất có tiềm năng  tạo ra doanh nghiệp  cho công nghệ  và các công ty khác cho Tây Phương  nữa.  Kennedy nói : “  Chúng ta không nên rời khỏi thực tế quá nhiều về Trung Quốc đang làm gì. Đây là cơ hội chiến lược  đồ sộ cho Hoa Kỳ”.   

     Nếu như Hoa Kỳ  chụp lấy ưu điểm này. Một Thắt Lưng , Một Con Đường   cuối cùng ra sẽ  hướng tăng cường ngành công nghệ Tàu . Tại trong nước , Bắc Bình cố gắng  giảm thiểu  tùy thuộc kinh tế  cao tận trời xanh   vào  đầu tư tăng trưởng  bằng thúc đẩy tín dụng - credit driven. và như thế  nói lên  thời gian khó khăn hơn cho  các công ty xây cất , các hảng làm thiết bị , và các doanh vụ khác của Tàu ,  đã no nê cuộc phồn thịnh xây cất Trung Quốc. Động lực sau lưng  các  kế họach hạ tầng cơ sở to lớn của Bắc Bình là cố tìm ra những lỗ thóat cho nhũng  công ty tàu hải ngọai này.  Dễ  hiểu là Trung Quốc  chờ đợi các công ty mình  sẽ lảnh đạo  về kế hoạch, xây cất và các dự án cung cấp Trung Quốc đang tài trợ. Thật tế, một nghiên cứu của  Ngân hàng buôn bán Grison Peak căn cứ tại London  trình bày  là 70% các món cho  vay  hải ngọai  họ xem xét từ hai ngân hàng chánh sách Bắc Bình,  đã làm ra theo điều kiện  là tối thiểu một phần ngân khỏan phải được dùng mua hàng hóa Tàu . 

Hải Cảng Gwadar: Một tỉnh đánh cá xa xăm ở bờ biển Tây Nam Pakistan. Trung Quốc đầu tư hàng tỉ bạc để tạo thành  Hải Cảng Gwadar và phát triển thành hệ thống giao thông  dẫn tới phía Tây Trung Quốc . Đây là 1 phần trong nỗ lực lớn của trung Quốc nhằm xây dựng Con Đường Tơ Lụa tân thời.

   Ngay cả khi  các ngân hàng và Ngân Quỹ Đặc biệt của Trung Quốc chạy hết tốc lực, cũng không chắc chắn là tất cả mọi tiền bạc  thảy đều đến từ các kế họach  tài trợ Đường Tơ Lụa ,  Một bá cáo của thông tin báo chí  quốc gia Tàu, nói rằng số dự án  dưới dù mình che đã đạt 900  vụ trị giá ước lượng là 890 tỉ $ đô la Mỹ.  Với nhiều dự án  dành cho các quốc gia có nền kinh ntế yếu kém, quản trị đáng nghi ngờ,  tiền bạc Tàu có thể biến mất vì tham nhũng  hay tiêu hao ở những kế họach  suy nghĩ không đứng đắn. Các công ty Tàu đã có thống kê  nghi ngại  về thực hiện các dự án như vậy . 

   Theo các dữ liệu Viện Doanh nghiệp Hoa Kỳ , AEI thu thập, chừng một phần tư mọi đầu tư và xây cất  hải ngọai và các dự án công nghệ do Các công ty Tàu thực hiện từ năm 2005 đến năm 2014, trị giá 246 tỉ $ -đô la Mỹ đã ngưng trệ vì hổn lọan hay thất bại. Gần phân nữa là về chuyên chở và năng lượng  sẽ là những dự án then chốt  cho Một Thắt Lưng, Một Con Đường.   Theo Homi Kharas  phó Giám đốc cho chương trình Kinh tế và Phát triển Tòan cầu của Viện Brooking “ Hiện Trung Quốc  đang cố tạo ra câu chuyện  thành công kinh tế và nếu có vài thất bại công cọng, thì đó sẽ  rất tai hại cho nhãn hiệu mình . 

   Cũng như không có bảo đảm gì là tiền mặt  Tàu sẽ đem tới  tình nghĩa bạn bè  cả. Ở Phi châu . Trung Quốc   đã  có ghi chép  lâu dài  về đầu tư. Một bỏ phiếu Gallup.  giải tỏa tháng 8 năm 2015 , cho thấy  xác xuất  chấp thuận các nhà lảnh đạo Bắc Bình đã rơi xuống thấp  giữa dân Phi Châu ở 7 trong số  11 quốc gia  làm nghiên cứu. J. Peter Phạm, giám đốc  Trung Tâm Phim Châu  ở Ủy Ban Đại tây Dương , một cơ quan ngiên cứu Chánh sách tại Hoa Thịnh Đốn  nói : “  Thiện chí biểu hiện  ở  các cấp cao  nhất không nhỏ giọt xuống  thành những tình cảm  ấm áp”. “ Uy quyền mềm- soft power Tàu tương đối yếu kém.” 

    Phồn vinh hạ tầng cơ sở của Trung Quốc cũng  trưng bày hiểm nguy cho chính nền kinh tế Trung Quốc.  Các chánh quyền địa phương  đã nhảy vọt lên toa chở dàn nhạc diễn hành, tuyên bố  một xay quay  dự án ,  nhắm nối kết  các tỉnh vào các đường  vào Con Đường Tơ Lụa . Ở báo cáo tháng tư năm 2015 , HSBC  ước lượng  là các dự án đã làm kế hoạch với Trung Quốc  sẽ tổng cọng là 230 tỉ $ - đô la Mỹ . Điều này  có cơ giúp  tăng trưởng bền vững trong ngắn hạn, nhưng sẽ làm  chậm trễ sự chuyễn tiếp khẩn thiết  của nền kinh tế ra ngòai tăng trưởng do đầu tư lảnh đạo đưa tới  những thời điểm khó khăn hơn  nữa những năm tới.  Thật sự , Một Thắt Lưng , một Con Đường  căn bản là xuất khẩu  chiến lược   tăng  trưởng cũ của Trung Quốc ,  dùng các ngân hàng chánh phủ  để tài trợ đầu tư  của các  công ty Tàu  trên đất đai ngọai quốc. 

    Cuối cùng ra, không một mối quan tâm nào  đáng để tâm  cả. Thúc đẩy hạ tầng cơ sở quốc tế  Trung Quốc là  một công trình  ngọai giao, dính liền  sâu đậm với  danh tiếng Trung Quốc.  Theo Derek  Scissors , một học giả AEI, “Trung quốc  đang cố tâm làm việc , thả tiền bạc vào bất cứ mọi vấn đề, hầu chắc chắn là các dự án giá cao “ Thắt lưng và Con Đường” sẽ thành hình tốt đẹp. Điểm này có thể  biến các giấc mộng  to lớn Đường Tơ Lụa   trở thành một thất vọng chán nản, còn  to lớn hơn nữa đó. 

            ( Irvine , Nam Ca Li- Hoa Kỳ ngày 4 tháng 12 năm 2015 )