 |
| Xin nhấp chuột vào hình để phóng lớn |
Cập nhật tiến bộ ở ngành tuyển chọn mơ - mai , mận, đào, xơ ri ôn đới và bán ôn đới cho vùng cao hay miền Bắc có lạnh Việt Nam
Tên giống lai
cũng đang đổi thay
G S Tôn thất Trình
Năm 2005, ở sách “ tìm hiểu cây ăn trái có triễn vọng cho vùng cao VN “, chúng tôi đã đề cập đến một vài giống lai- hybrids mơ - mận - đào thuộc họ Hoa hồng Rosaceae ở bang Ca Li, Hoa Kỳ , lai giống giữa các loài đào lông , mận tây ( mận ta là những giống roi-lý- đào Huế…) , mơ - mai . Cha ông chúng ta khi nói đến đào lông - peach, pêche , thì đúng đó là một giống đào lông hay mận tây - plum, prune (lưu ý Pháp gỏi mận tây la prune ,nhu_ng ở Hoa Kỳ từ prune là mận tây phơi khô ) thì cũng đúng đó là một giống mận tây. Nhưng ngày nay , các nhà tuyễn chọn - breeder đang đưa tới những giống lai phức tạp giữa các loài - species ; những trái cây phối hợp giữa đào lông , mơ - apricots, và mận tây , giữa xơ ri -cherries, cerises hay đào trần không lông - nectarines và mận tây.
Tuyễn chọn ra những loại trái cây lai giống giữa các loài - interspecific crosses , mở rộng ra những loạt cơ hội, khả năng mới cho các nhà vườn trồng trọt và người tiêu thụ ; như xơ ri thường là cây trái xứ lạnh thật ôn đới ( xơ ri Gò Công lại là loài nhiệt đới cùng họ thực vật với mận ta - roi - lý, đào Huế …). Nhưng gọi những trái cây mới này tên là gì đây ? Chưa một ai biết rỏ cả. Chúng ta còn ở trong giai đoạn đầu tiên của một đổi thay khuôn mẩu, trong đó tên gọi không tùy thuộc nguồn gốc di truyền chúng mà được lựa chọn căn bản sơ khởi theo thị trường và thuận tiện .
Ngày nay , bạn không biết, chứ một loài trái cây bán ra dưới tên là mơ - mai mới này, rất có thể chứa nhiều di truyền đào lông trong đó . Hay một trái đào lông có thể thật sự là một phần lớn di truyền của trái mận tây. Một loài trái có thể có một tên này khi trồng ở vườn , nhưng lại có tên khác khi chuyên chở đem bán, và ở tiệm tồn trữ lại có thể còn tên khác nữa . Không phải là điều đáng bỏ qua, không đáng quan tâm đâu nhé. Gần phân nữa các giống mận tây trồng bán ở bang Ca Li Hoa Kỳ, là giống lai giữa các loài - interspecifics hybrids của tông- genus Prunus , chẳng hạn loài lai Pluot- Mận Mơ hay tương tự .
 |
| Bấm vào hình để rọi lớn |
Một lịch sử dài dòng
Không có một công nghệ di truyền - genetic engineering nào ở việc tạo ra các giống lai này. Thật sự , chúng đã được lai ra từ lâu rồi. Năm 1954, khi còn ở Pháp chúng tôi đã viếng thăm vườn lai ra chúng ở ngoại ô thành phố Toulouse
Các trái cây hột cứng, quả hạch - stone fruit cùng một tông- genus Prunus và di truyền đủ gần nhau để các phối hợp các loài trong cùng tông, có thể xảy ra ; tuy nhưng chúng vẫn còn khá xa nhau, cho nên rất khó khăn để tạo ra nhiều giống lai .
Nhà tuyễn chọn trái cây Floyd Zaiger ở thị trấn Modesto , Ca Li mới thật khởi sự làn sóng cận đại lai giữa các loài của các giống hột cứng - intetrspecifics stone fruit crosses . Ông bắt đầu lai như vậy để tuyễn chọn những gốc tháp - rootstosks mới , nhưng may mắn tìm thấy một loại 50/50 plumcot , làm ra một trái ngon , tuy rằng giống mới này có khuynh hướng gây ra những vấn đề thụ phấn . Bằng cách hồi giao - backcrossing plumcot với mận tây, ông tạo ra các giống ông gọi tên là Pluot - Mận Mơ , phổ biến trồng trọt vào cuối thập niên 1980 . Nay một tá giống Pluots đã được trồng trọt trên hàng ngàn mẩu tây ở bang Ca Li . Công ty Bradford Genetics ở Le Grand , Ca Li tên là BQ Genetics, khởi sự chậm hơn, lai giống giữa các loài mận tây, nhưng nay lại đóng vai trò chánh lai tạo những giống mới khác loài của tông Prunus.
Những giống lai tốt nhất của cả hai nhà lai tuyễn này có những mùi vị đậm đà , kích thích tò mò ; vài giống gần như có hương vị trái cây nhiệt đới tạo ra đượcc nhờ pha trộn những cách lai tuyễn rộng rải - wide crosses . Nhưng chính những tên gọi đã được củng cố , vẫn còn bị lay chuyễn. Chẳng hạn, từ Pluot danh xưng thương mãi hảng Zaiger tung ra năm 1991, mục đích mô tả vài giống lai tiền phong của Zaiger giữa các loài mận tây và mơ , không được sử dụng nữa ở hai nhà vườn lớn tên kể trên. Khi chúng trồng ở trang trại Kingsburg Orchards , nhản hiệu của chúng là Dinosaur - Khủng Long. Khi trồng ở trang trại Reedley Family Tree Farms chúng có tên là Plumcot ( đúng ra là tên dành riêng cho các giống lai 50/50 di truyền Mận Tây và Mơ - Mai. Theo Don Goforth , giám đốc thương mnãi Family Tree , có lẽ hảng cần đổi tên, vì song song với các trái cây Zaiger . hảng bán ra dưới danh xưng Pluots rất nhiều giống lai khác loài là những trái mận tây của hảng BQ Genetics và không muốn vi phạm đến nhản hiệu thương mãi Zaiger.
Những danh tánh đa từ, đa ngôn
Đôi khi các tên gọi lại làm lu mờ những di truyền của trái cây. Trong 5 năm vừa qua, Kingsburg Orchards tung ra 6 giống lai màu sắc - colored hybrids , trồng ở hàng trăm mẩu tây hiện nay, dưới tên thương mãi là Mơ Nhung - Velvet apricots. Nhưng Nhung Đen- Black Velvet, da vỏ đen và phủ đầy lông tơ , ruột màu vàng thật ra là một Plumcot ; trong khi trái tráng lệ Nhung Vàng Kim - Gold Velvet , trên phương diện di truyền là một giống lai giửa đào lông , mơ và mận tây Peacotum.
Trái Peacotum này, khi Family Tree bán ra lại gọi tên là Aprium ( thật ra Aprium là nhản hiệu thương mãi của Zaiger để gọi tên các giống lai giữa mơ và mận tay , nhưng đặc tính của mơ chủ trì). Còn Vườn Bán cây Giống Dave Wilson Nursery lại gọi giống mua theo môn bài này là Peacotum .
Đúng là hổn loạn ở thế giới trái cây, tông Prunus họ Hoa Hồng !
Có những liên hệ thực tiễn quan trọng ở tình trạng lẫn lộn này. Phun thuốc , ngay cả khi các nhà trồng tĩa hửu cơ sử dụng, phải được đăng ký trước khi áp dụng hợp pháp . Nhưng vì tổn phí và mất thì giờ để thử nghiệm trên mỗi một loài cây trái đặc thù, thế cho nên ít chất hóa học được đăng ký cho các cây trái lai phức tảp mới mẽ. Điều này có nghĩa là mỗi nông dân phải xác định lấy các giống lai khác loài của mình theo hình dáng cây và trái họ thấy là gần giống nhau nhất.
Mặt khác, các nhà vườn có nhiều khích lệ tài chánh gọi tên các giống lai khác loài mận tây là mận tây lai hơn là mận tây ; vì rằng họ khỏi phải đóng lệ phí tiêu chuẩn cho Thỏa Ước Trái Cây Ca li - California Tree Fruit Agreeemnt CFTA, một nhóm thương mãi các nhà trồng tĩa đào lông , đào trần và mận tây, nhưng không phải là giống lai khác loài - interspecifics, hầu có tiền đề xướng và khảo cứu.
Cách đây vài năm, CFTA cho là thủ tục này có phần đáng chán nản . CFTA thuê một nhà khoa học phân tích các gen của Pluots, xem thử chúng có thật sự là giống lai không, nhưng kết quả không cụ thể và tổ chức nay cho phép các nhà vườn trồng tĩa phân loại các trái cây này hoặc họi chúng là các mận tây lai khác loài hoặc gọi là mận tâyđều được cạ Đa số đã lựa gọi tên chúng là các giống mận tây lai tuyển khác loài - interspecific plums.
Thật sự, ngay cả khi các nhà lai tuyễn cũng không biết rỏ di sản di truyền chắc chắn những lai tạo của họ nữa đó !. Thay vì làm thụ phấn các cây thử nghiệm từ một hoa duy nhất theo lề lối truyền thống, Gen Bradford của BQ Genetics, đặt một bó các cây cung cấp phấn hoa đầy hứa hẹn khác nhau trong thùng trên những cây mẹ. Như thế phấn nào thụ tinh hoa nào, thì chỉ có ong mới biết được mà thôi. Hỏi bà Leith , con gái Floyd Zaiger , về di sản di truyền của tuyễn chọn, bà ta sẽ nhìn vào thẻ sổ kiểm kê . Đến thế hệ lai giống thứ sáu và tái( hồi ) giao, điểm này thật là một phức tạp làm rối trí. Tất nhiên, nhiều trái cây lai khác loài này sẽ xuất hiện nay mai. Một giống Nectaplum - Mận - Đào trần, tên là Spice Zee ( chúng tôi cũng đã đề cập trước đây ), da trái màu tím hoa cà- mauve và ruột ( thịt ) trắng như tuyết, đã được trồng diện tích nhỏ ở Ca Li. Cho đến nay, Ca Li đang thử nghiệm rải rác các Mận - Xơ ri - Cherium và Plerries , những giống lai giữa xơ ri và mận tây, có đặc tính của xơ ri hoặc mận tây chủ trì.
Giới nhà vườn tỏ ra rất hồ hởi lớn về ý niệm lai tuyễn mới. Họ đang cố tìm những trái cây giống như xơ ri, nhưng kích thước lớn hơn có thể có thời gian thu hoạch kéo dài thêm , hay những trái mận tây chất đường cao, lại có mùi vị đậm đà của xơ ri. Một nhà vườn ở Reedley, năm 2010 này đã trồng vài mẩu tây Plerries , sẽ bán ra dưới danh xưng là mận tây .
Tuy Zaigers là tiền phong lai các giống khác loài tiên tiến này, các nhà tuyễn chọn khác quanh thế giới, tỉ như công ty Ben- Dor Fruits của Israel ( Do Thái ), có một dòng tên gọi là Coloucot ( Mơ màu sắc ) đang cố nhảy vào thị trường . Và thời gian tới, một loạt trái cây ăn tươi hạch quả lai mới này của tông Prunus, sẽ bán ra thị trường .
Những kẻ yêu sách giống lai
Trong lúc đó , nhưng kẻ làm thị trường muốn chiếm đoạt huyền thoại giống lai giữa các loài - intersprecifics , gọi chúng dưới tên lạ như Xoài đào trần - Mango nectarines . Xơ ri dâu tây - strawberries cherries hay Mận tây lựu - Plmegranates .
Không phải họ cố tình lừa bịp người mua, nhưng nhiều người tiêu thụ lại tỏ vẽ ngạc nhiên về khả dĩ có được những giống lai như thế các từ phi lý chó sói lai sơn dương - jackalope vậy đó.
Mai đây sẽ có đào lông lai đào trần - peach-a- rine của hảng Kingsburg Orchard, khoe khoang đó là một giống lai giữa đào lông - peach và đào không lông ( đào vỏ láng trần trụi )- nectarine . Nhưng điều này đúng với đa số loại trái đào này , nghĩa là hai loại đào cũng một loài - species , nhưng có hai dạng vỏ, một dạng đầy lông tơ và một dạng không lông tơ.
Tất cả những loại trái cây mới mẽ này thị trường hóa theo nhiều góc cạnh , có thể làm ngưới tiêu thụ đưa tay lên đầu hàng , vì dễ lầm lẫn có nhiều lựa chon quá bí ẩn. Nếu muốn các giống lai mới làm tròn nhiệm vụ , các kẻ làm trị trường sẽ cần phải cung cấp thông tin chính xác, kiên định , nhưng từ hay ngôn từ họ cần , lại chưa có sẳn Goforth nói : “ là những kẻ làm thị trường, chúng tôi đang phấn đấu tìm cách nào kể ra câu chuyện này. “
( Irvine
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét