Nông Nghiệp Hoa Kỳ và Cali 2013

Có gì đáng nói thêm về nông nghiệp Hoa Kỳ 

và Ca li  năm 2013? 

                                           G S Tôn Thất Trình   

1 -  Hãy cứu các cây cam bằng công nghệ di truyền và bằng thuốc trừ sâu nhóm “ neonic”

    Cam trồng miền Bắc  chưa bị nhiễm một bệnh cây hiểm nghèo nhất ngành trồng cam quít ( cây có múi ) – citrus  là bệnh tiếng Anh gọi là greening disease, Việt Nam gọi là bệnh vàng bạc lá ( tuy từ greening có nghĩa là xanh đi vì dùng để chỉ trái hư khi chín nhưng bị xanh một phần nào  thay vì tàn màu vàng, trái nhỏ bé hẳn và  đắng nghét không còn ăn được  nữa ).  Cây nhiễm bệnh sống èo ọt , 5 năm sẽ chết .Bệnh này rất nặng ở cây có múi miền Nam,  chúng tôi đã nhận diện từ đầu thập niên 1960 đặc biệt ở các tỉnh vùng Hậu Giang, ĐBSCL , trước đó được xem là dấu hiệu của  cây thiếu dinh dưỡng , thiếu các tế nguyên – bần tố  minor elements nutrients cần thiết.

Trái Cây Ca Li

Trái cây Ca Li có gì lạ cho Việt Nam không em?:

                                     G S Tôn thất Trình

1-       Quất mận tây (  Gồi ,  Quả mọng )  xanh dương – blueberries

Quất đào – Quất mân việt

Trồng quất đào – quất mân việt như thể quất đào lạc việt - quất đào việt  vùng núi cao ? :  
Cuộc chiến dành thị truờng  giữa bồ đào ( nho ) và quất đào ( quất man việt )

                                G S Tôn Thất Trình

Tên giống lai cũng đang đổi thay

Xin nhấp chuột vào hình để phóng lớn

         Cập nhật tiến bộ ở ngành tuyển chọn mơ - mai , mận, đào, xơ ri ôn đới và bán ôn đới  cho vùng cao  hay miền Bắc có lạnh Việt Nam :

  Tên giống lai 

  cũng đang đổi thay   

     

  G S Tôn thất Trình

Ổi dứa - Fejoa

Một giống ổi thích hợp vùng cao Việt Nam, khí hậu khô cằn , cho trái ăn , hoa làm rau sống, cây làm kiểng  hàng dậu ,  vòm cây che mát :  đó là lòai ổi dứa

                         G S Tôn thất Trình

Chúng tôi đã giới thiệu ở sách :” Tìm hiểu … cây ăn trái có triễn vọng .. xuất bản lần thứ nhất năm 1995 , tái bản với nhiều bổ sung năm 2000 “    3 lòai  ổi, họ Sim-Myrtaceae, giáo sư Phạm Hòang Hộ liệt kê ở Việt Nam là lòai ổi Psidium Guiava L. (  các giống ổi xa lị ) ,  loai ổi sẽ ruột màu tím  Psidium littorale Raddi  ( tên trước đây là P. cattleianum Sabine ) thường cho là ngun gốc Trung quốc , nhưng thật ra là nguồn gốc Nam Mỹ ,được đưa vào Trung quốc từ lâu  và lòai ổi kiểng  Psidium cujavullis  Burm ., f.  Cũng như đề cập đến những giống ổi xa lị , Trung tâm Cây  ăn trái Long Định ,Tiền giang  du nhập tuyễn chọn từ gần 5-  10 năm nay.  Và cũng đề cập đến lòai ổi dứa – pineapple guava  hay ổi Fejoa, tên khoa học là Fejoa sellowiana , nên du nhập nhiều giống tuyễn chọn đem trồng ở vùng cao  có lạnh nước nhà . Loài ổi Fejoa cũng  thường cho là nguồn gốc Tân Tây Lan - New Zealand, nhưng thật ra  nguồn gốc Nam Mỹ , Nam Brasil, Bắc Argentina , Paraguay, và  Uruguay . Nhưng nay cũng trồng được  ở Nam Ca Li , Hoa Kỳ, đặc biệt dọc theo bờ biển , tuy rằng cũng có nhiều giống Fejoa chịu đựng nhiều vùng bên trong khí hậu biến thiên hơn .  Mới đây các nhà thực vật đổi tên thành Acca sellowiana , nhưng ít ai dùng tới .

BA LẦN DUYÊN NỢ HUẾ

BA LẦN DUYÊN NỢ HUẾ

       Tâm Đạo Tôn Thất Trình (1990)

Sau khi hết trung học, tôi rất ít có dịp sinh hoạt với cộng đồng Huế và Thừa Thiên. Duyên Nợ với Huế tính ra vỏn vẹn ba lần. Tôi gọi Duyên là những cơ hội cho phép lạm bàn đến tương lai của Huế; Nợ là vì các hoài bão đóng góp phần nhỏ để bảo tồn, cải thiện, phát triển một lãnh vực nào đó nơi "chôn nhau cắt rốn" của mình đều chưa có gì thành tựu.

Những giống pom – bom –táo tây, “apple” ngon

Tại sao Việt Nam lại phải mua táo tây - pom - bom Vân Nam, Quảng Tây… hay Nhật Bổn, Đại Hàn, Pháp, Đông Âu..?

Những giống pom – bom –táo tây, “apple” ngon,

truyền thống hay mới mẽ yêu cầu lạnh thấp (hay cao)

bán ở chợ trời nông dân Nam Ca Li, Hoa Kỳ

G S Tôn Thất Trình

Chúng ta cần phân biệt giữa các giống táo tây – pom –bom tiếng Anh là apple, tiếng Pháp là pomme với các táo tàu (táo ta, táo đào tiên v.v… – chinese jujube, cha ông trồng nhiều nấu pha thuốc Bắc), nay trồng thành công nhiều ở các tỉnh duyên hải cuối miền Trung và các tỉnh miền Nam và đã xuất hiện nhiều ở các siêu thị Á Đông Ca Li và các táo ta Ấn độ - Indian jujube, trước năm 1975, du nhập từ Thái Lan đem về trồng ở quanh Sai Gòn, nên vẫn tưởng lọai táo ta này là của Thái Lan. Táo ta Ấn Độ thuộc lòai Zizyphus mauritaniă hay Z. rotundifolia. Táo ta, táo Tàu thuộc lòai Zizyphus jujube. Cả hai lọai táo ta này thuộc họ thực vậtRhamnaceae, khác hẳn họ thực vật Hoa hồng Rosaceae của lòai pom, bom, táo tây. Ngược lại vì yêu cầu lạnh cao (600 – 1000 giờ nhiệt độ lanh duới 7 độ C), nên pom, táo tây du nhập trước đây phần lớn vào các vùng cao (ngay cả nhiều đỉnh núi cao, cũng chưa đủ yêu cầu lạnh) tỉ như táo tay nổi tiếng pomme des reinettes thời Pháp thuộc, đều thất bại, ít trái, trái nhỏ và méo mó, khi trồng pom ở vùng Lang Bian- Đà Lat và vùng Khe Sanh - Quảng Trị.

Hạch Quả

Hai cây hạch quả - nut , chưa phát triễn đúng mức ở Việt Nam  

1-      Cây hạnh nhân  vùng cao Việt Nam, có thể nào bắt chước hột điều vùng thấp không ?   

 Trừ hột điều vùng thấp , các hạch quả khác  chưa phát triễn thích nghi , phong phú  thêm cây trái  khô,  xuất khẩu nước nhà .

Năm 2003 , sau khi tái bản lần thứ 3 sách phổ thông nói về cây ăn trái có triễn vọng xuất khẩu ở Việt Nam , đặc  biệt cho vùng thấp , đồng bằng, chúng tôi được yêu cầu viết hộ về triễn vọng cây ăn trái xuất khẩu cho vùng cao Việt Nam. Khi đó ngành trồng các hạch quả- nuts , noix hột điều hay đào lộn hột – Cashew nut hay noix de Cajou,  đã bắt đầu tranh hạng nhất  xuất khẩu thế giới, đang vựợt Brasil, trồng trên 500 000 ha -  mẩu tây, dọc bờ biển vùng thấp từ miền Nam ra  đến Quảng Bình, trên đất cát nghèo nàn vùng Đông Nam Bộ ( Nam Phần )  . Theo Hiệp hội hột điều Việt Nam Vinaca ,  6 tháng đầu năm 2007 , đã xuất khẩu 62 000 tấn  nhân hột điều, trị giá 225 triệu đô la Mỹ .

Dum , Dum dum , Ré , Ré sum ,Mâm Xôi, Ngấy , Thuần

 Trái dây bò , bụi leo “ Dum , Dum dum , Ré , Ré sum ,Mâm Xôi, Ngấy , Thuần“   Hoa Kỳ đứng  hạng  ba mức sản xuất  trái cây  trên thế giới.

     A- Dum , Mâm xôi …  sản xuất thương mã inhiều  mới đây  ở Hoa Kỳ, năng xuất cao nhất thế giới,  nhưng vẫn còn phải  nhập khẩu

        Các loài Dum , Ré , Mâm Xôi, Ngấy, Thuần…,  thuộc tông chi- genus Rubus, họ hoa hồng Rosaceae .  Họ này gồm nhiều lòai cây ăn trái  xứ quan trọng là pom , đào lông, hạnh đào , lê, dâu tây. Tông Rubus trên thế giới được chia ra làm 12 tông phụ -subgenera. Chỉ  hai tông có lòai ( hay lòai lai- hybrids ) trồng thương mãi  idaebatus  raspberries - dum,  mâm xôi…  và eubatus lọai gồi đen – blackberries . Tông phụ vùng gần Bắc cực arctic raspberries Cyclactis , ở các nước Scandinavia thu họach làm rượu mùi – liquor rất ngon chỉ mọc hoang dã . Thế giới có trên 200 lòai dum , mâm xôi  hoang dại ,  hiện diện khắp 5 lục đia  , nhưng rất nhiều ở Bắc Bán Cầu . Trung tâm nguồn gốc là các xứ ôn đới hay bán nhiệt đới  Đông Á .  Có 2 nhóm . Nhóm trái đỏ red raspberries cũng chia ra hai : lọai trái đỏ Âu Châu thuộc Ribus idaeus  subsp. vulgatus Arrhen .

Cồ Nốc và trái cây kỳ diệu (miracle fruit)

Hai trái cây mới lạ cho vùng cao chăng ?

Hai trái cây kỳ diệu, giúp nếm trái chua thành  ngọt

G S Tôn Thất Trình

Chúng ta đã thành công phần nào trồng cây cỏ ngọt Stevia , lá làm ngọt , Nhưng chúng ta chưa biết   hai lòai cây nhiệt đới và bán nhiệt đới, chứa những hợp chất lạ lùng, tùy theo các đặc tính đặc biệt,   các nhà  khoa học gọi là   protêin ngọt – sweet proteins  hay protein thay đổi khẩu vị - taste-modifying proteins .

              1-Loài thứ nhất GS  Phạm hoàng Hộ đã ghi là kiểm kê được ở  Việt Nam ,  Đó là cây Cồ Nốc lá rộng ,  tên khoa học là  Curculago latifolia Dryant, ex Ait . , thuộc họ Lan -huệ Amaryllidaceae ; một họ thực vật chứa nhiều lòai hoa đẹp đã được tạp chí Hoa Cảnh nước nhà trình bày nhiều lần. Như  hoa thủy tiên  Narcissus Tazetta L. var orientalis, Chinese Sacred Lily hay Polyanthus Narcissus,  cha ông chúng ta nhập khẩu cũ ,cắt xén tỉa cho ra hoa đúng dịp Tết nguyên đán;  như những huệ loa kèn đại đóa Hippeastrum sp. ( H. belladonna, H. equestre, H. reticulatum , . ); huệ Clivia ( miniata, sp. ) , huệ thanh anh  Agapanthus africanus ; hoa huệ nhện hay hoa thóat bào Lycorus aurea; huệ bờ biển Hymenocallis littoralis ; nhiều lòai trinh nữ hòang cung Crinium sp. v.v… Riêng tông Cồ nốc  Curculigo , còn có tên là tông lá xếp dừa con, ở Việt Nam đã kiểm kê được 6 loài , từ Bắc vào Nam : Lào Cai , Lạng Sơn, Hà Sơn Bình.. đến Quảng Trị , Thừa Thiên ..,  Tây Nguyên  Đà Lat , Kontum…., đến Đồng Nai , Núi Chứa Chan …

Cay Như Ớt

Bài học cho viện đai học nông lâm Thủ Đức, Nông lâm Hà Nội (Hà Tây) hay cho trường nông học, viên đai học Cần Thơ hay truờng nông nghiệp Huế…:

Một Viện Đại Học Mỹ Ước Ao Được Cay Như Ớt

G S Tôn thất Trình

Đó là viên đại học bang New Mexico, Hoa Kỳ. Ở bang này, nơi ớt (chile, piment) là vua, các nhà chuyên môn đang đem gia vị này vào đời sống dân gian hàng ngày.

Jit Baral, một nhà khảo cứu đai học bang New Mecico, bước vào la bô và lấy ra một mặt nạ chống khí bằng nhựa dẻo, bịt mặt. Ông và hai sinh viên đeo găng cao su và áo choàng la bô. Họ mở máy quạt thóat hơi, để chuyễn chu kỳ không khí ra vào phòng mau lẹ hơn. Rồi Baral hăng hái nâng cao vật thể  đã khởi động mọi cẩn thận: một trái ớt nhỏ, nhăn nheo. Đây là không phải là một trái ớt bình thường, Baral đang cố chứng minh là trái ớt bhut jolokia, nguồn  gốc miền Tây Bắc Ấn Độ, là trái ớt cay nhất thế giới.

Cây trái nhàu (noni)

Cây trái nhàu (noni) một cây đa dạng hóa bang Ha Uy di (Hawaii) khỏi mía và thơm dứa.

G S Tôn Thất Trình

Đa dạng hóa bỏ thơm dứa, sau khi bỏ mía đường qua noni, đu đủ và dẽ bi

Cách đây gần 40 năm, khi thăm quan các nhà máy và đồn điền mía bao la, cơ giới hóa tối đa,  chúng tôi đã mục kích ngành mía đường Hawaii, tuy lề lối canh tác, tuyễn chọn, thu họach, chế biến được xem là tân tiến trên thế giới, than vãn là trên phương diện kinh tế không còn có thể cạnh tranh, sống còn được nổi với mía đường Brasil, Nam Mỹ, dù rằng lúc đó việc cúp trợ cấp chưa đặt ra vì phong trào tòan cầu thương mãi. 

Sau đó thì ngành công nghệ thơm [dứa – khóm (pineapple industry)],  tượng trưng cho (tiểu)  bang Hoa Kỳ thứ 50 này, cũng bị khủng hỏang, sa sút vì cạnh tranh của thơm dứa chở tới Hoa Kỳ rẽ hơn từ Thái Lan, Phi Luật Tân, Brasil, Trung Quốc (và Đài Loan), Ấn độ và Costa Rica (không thấy nói đến thơm dứa Việt Nam chứng tỏ rằng ngành công nghệ này ở Việt Nam còn tụt hậu quá, trước đây chỉ xuất khẩu khóm đóng hộp sang các nước xã hội Đông Âu, trả tiền mua khí giới).

 Hinh 1. Vườn trồng cây trái nhàu, trái nhàu, và trái nhàu bẻ đôi

Artiso Át Ti Sô

Ár ti sô, một cây cúc gai làm cây kiểng cũng rất đẹp

G S Tôn Thất Trình

Khác với dân Âu Mỹ trồng Artisô để thưởng thức sành ăn nhậu phần ăn được ở đế hoa đầu và đáy mập cuối lá hoa, dân Việt trồng artisô nhiều, dùng cả hoa, lá, thân, rễ, phơi khô (thay vì chỉ trích dùng búp hoa - buds như ở Pháp) làm thuốc bổ gan, lọc thận (?). Nhưng thật sự, lá xám artisô, cơ cấu đầy kịch tính, hoa nở màu tím xanh chói lọi, cũng thích hợp trồng làm cây cảnh kiểng trong chậu lớn hay làm cây sống lâu năm ở bờ viền vườn tượt vùng cao nữa.

Hai thứ trái cây kỳ diệu

Hai trái cây mới lạ cho vùng cao chăng ? .
Hai trái cây kỳ diệu, giúp nếm trái chua thành ngọt.

G S Tôn Thất Trình

Chúng ta đã thành công phần nào trồng cây cỏ ngọt Stevia , lá làm ngọt , Nhưng chúng ta chưa biết hai lòai cây nhiệt đới và bán nhiệt đới, chứa những hợp chất lạ lùng, tùy theo các đặc tính đặc biệt, các nhà khoa học gọi là protêin ngọt – sweet proteins hay protein thay đổi khẩu vị - taste-modifying proteins .

Viên Học Cali

Có gì mới ở ngành viên học, làm vườn Ca Li ?.

G S Tôn thất Trình

Khí hậu Địa Trung Hải Ca Li, nhất là Nam Ca Li còn ít lạnh hơn cả khí hậu Địa Trung Hải Miền Nam nước Pháp ( như tại vùng Provence ), ít lạnh hơn khí hậu Địa Trung Hải miền Đông Tây Ban Nha, và Ý kể cả ở đảo Sicilia, miền Cực Nam Ý. Nông nghiệp Ca Li lại rất tân tiến khảo cứu, kỹ thuật ngành làm vườn, viên học, hoa kiểng và nhờ khí hậu ít lạnh, các tiên tiến ngành này dễ dàng du nhập, hội nhập cải thiện ngành viên học miền cao, đôi khi cả miền thấp nước nhà nữa.

Sa pô chê

Khi nào vùng cao Việt Nam được ăn sa pô chê – hồng xiêm trái bự ( quả to) ?.

G S Tôn thất Trình

Giữa thập niên 1950 , khi chúng tôi tốt nghiệp Pháp , viếng thăm lai Cần Thơ sau nhiều năm du học , đến chợ thấy bán giữa các hàng trái cây , chen lẫn những thúng hột vịt trắng. Ông cán sự Canh nông già địa phương hướng dẫn thăm cây cỏ , hoa trái Tây Đô giải thích cho biết đó là những trái sa pô chê ( hay sa bô miền Nam, miền Bắc gọi là hồng xiêm ) , dú cho chín mềm bằng cách bọc một lớp vôi theo kiểu dân Căm Bốt .

Raspberries

II- Trái dây bò , bụi leo “ Dum , Dum dum , Ré , Ré sum , Mâm Xôi, Ngấy , Thuần , “ Hoa Kỳ đứng hạng ba mức sản xuất trái cây trên thế giới.

GS Tôn Thất Trình

A- Dum , Mâm xôi … sản xuất thương mãi nhiều mới đây ở Hoa Kỳ, năng xuất cao nhất thế giới, nhưng vẫn còn phải nhập khẩu.

Các loài Dum , Ré , Mâm Xôi, Ngấy, Thuần…, thuộc tông chi- genus Rubus, họ hoa hồng Rosaceae. Họ này gồm nhiều lòai cây ăn trái xứ quan trọng là pom , đào lông, hạnh đào , lê, dâu tây. Tông Rubus trên thế giới được chia ra làm 12 tông phụ -subgenera.

Kiwi

Hai lòai cây trái nước nhà đã biết nhưng chưa trồng đại trà, trên thế giới cũng chỉ mới xuất khẩu nhiều những năm gần đây, Việt Nam cần chú ý thí nghiệm tổ chức sản xuất thương mãi :

Cây Kiwi hay Đào Ruột Xanh , Dưong Đào ở Ý trồng thay thế nho làm rượu , vì nông dân Ý thu lợi nhiều hơn .

GS Tôn Thất Trình

A- Kiwi là tên lòai chim đặc biệt ở Tân Tây Lan – New Zealand, dùng đặt tên cho một lòai trái cây xứ mát, nay mức xuất thế giới đã trên cả triệu tấn trái một năm.

ổi dứa - Feijoa

Một giống ổi thích hợp vùng cao Việt Nam, khí hậu khô cằn , cho trái ăn , hoa làm rau sống, cây làm kiểng hàng dậu , vòm cây che mát : đó là lòai ổi dứa.

G S Tôn thất Trình

Hột Dẽ, Sồi

Phát triễn thêm nhiều giống hột dẽ lai, lọai hột tương tự hột mít, cho vùng cao Việt Nam, như công nghệ hột điều-cashew nut vùng thấp không lạnh được chăng ?

G S Tôn Thất Trình