Khoa học và Đời sống

Bạn có thể chưa biết rõ: 

             20 điều về lửa cháy

                                           G S Tôn Thất Trình

1- Lữa cháy – Fire là một sự cố, không phải là một điều.  Đun nóng gỗ  hay nhiên liệu nào đó giải tỏa ra  các khí bốc hơi  mau lẹ cháy  với oxygen trong không khí; thành quả là  một nở rộ những khí nóng sáng càng làm  cho nhiên liệu nung nóng thêm lên, giải tỏa ra thêm nhiều khí hơn  và làm chu kỳ tiếp diễn liên tục.

2 – Đa số  năng lượng các nhiên liệu  chúng ta xử dụng, thóat thai  từ các tia sáng mặt trời bị bẩy bắt. Ở quang tổng hợp, ánh sáng mặt trời và nhiệt lượng làm ra năng lượng hóa học ( dưới hình thức gỗ hay nhiên liệu hóa thạch – fossil fuel ); lữa cháy dùng năng lượng hóa học  để sản xuất ra ánh sáng và nhiệt lượng .

3- Thế cho nên lữa trại – bonfire  căn bản là một cây  chạy ngược đường.

4- Giả thiết các mức độ  vững bền nhiên liệu và oxygen, một  lửa đốt nhà trong nhà điển hình, cứ mỗi phút sẽ tăng gấp đôi kích thước .

 5– Trái Đất ( Địa Cầu )  là hành tinh duy nhất biết được một lữa đốt có thể cháy . Những nơi khác trong vũ trụ thì lữa  không  cháy được, vì  không đủ oxygen.

6- Nghịch đảo lại, hể càng nhiều oxygen thì thì lữa cháy càng  nóng thêm . Không khí chứa 21 %  oxygen. Phối hợp oxygen thuần khiết với acetylen  ( một  hóa chất liên hệ với khí methane ) bạn sẽ làm ra  một oxy- acetylene , ngọn  đuốc lữa đèn hàn- welding torch cháy đến 5 500 độ Farenheit., và là ngọn lữa  nóng nhất bạn có thể bắt gặp.

7 -  Cung cấp oxygen ảnh hưởng tới  màu sắc ngọn lữa. Một lữa cháy ít oxygen chứa nhiều lô nhiên liệu  hạt tử – particles không cháy được  và tỏa ra ánh sáng vàng.  Một lữa cháy  oxygen  cao  cho ánh sáng màu xanh dương .

8- Cho nên ngọn lữa đèn sáp ( nến ) màu xanh dương ở đáy, vì lẽ nơi đây chúng hút không khi tươi mát và màu vàng ở đầu ngọn do các khói bốc lên từ phía dưới bóp nghẹt phần trên ngọn lữa.

9 – Lữa cháy có làm ra nước không ? Có chứ !.  Đặt một muổng kim lọai trên đèn sáp,  bạn sẽ nhìn thấy  hơi nước  đọng lại trên kim lọai muổng …  

10 -  Vì sáp – wax, tương tự  phần lớn các vật liệu hửu cơ kể luôn cả gỗ và xăng, chứa hydrogen nối kết với oxygen làm ra H₂0 – nước, khi sáp cháy. Nước cũng thóat ra khỏi ống thải ở đuôi xe hơi bạn .           

11-  Chúng ta đã biết điểm này từ lâu: xương cháy thành than  và tro gỗ cho biết là con  dân cỗ họ người – hominids  cố ý trông nom những ngọn lữa cháy đầu tiên cách đây  40 vạn năm.

12 -  Thiên Nhiên cũng  biết đến điểm này. Một vĩa ( mạch ) quặng than đá đã bốc cháy từ 50 vạn năm nay, cách thành phố Sydney – Úc Châu khỏang chừng 140 dặm Anh (240Km ).

13- Dân Cỗ Hy Lạp  cũng bắt đầu làm lữa cháy với ánh sáng mặt trời tập trung. Một tấm gương parabol, tụ điểm các tia mặt trời, vẫn còn được sử dụng đốt cháy đuốc Thế Vận Hội.

14- Cứ mỗi  52 năm, khi lịch của họ hòan tất chu kỳ,  dân da đỏ Aztecs sẽ  dập tắt mọi ngọn lữa trong đế quốc da dỏ này. Một tu sĩ cao cấp sẽ nhóm lại ngọn lữa mới ở ngực xẽ mở toang một nạn nhân hy sinh tế thần . Lữa từ ngọn này sẽ được phân phối đi khắp nơi.

15 – Cháy to:  Năm 1666, lữa cháy lớn  Luân Đôn  phá hũy 80 %  thành phố thủ đô, nhưng đồng thời cũng  làm chấm dứt  bùng nổ bệnh dịch hạch đã giết chết hơn 65 ngàn người năm trước. Lữa cháy đã chiên nướng chuột và bọ chét mang theo vi khuẩn gây dịch hạch  Yersina pestis.

16 -  Lữa cháy  Peshtigo ở bang Wisconsin – Hoa Kỳ là tai họa lữa cháy chết người xếp hạng thứ nhì  ở lịch sử Hoa Kỳ, làm chết 1200 mạng người, 4 lần hơn lữa cháy lớn ở thành phố Chicago. 

 Cả hai nạn lữa cháy xảy ra cùng ngày: 8 tháng 10 năm 1871.

17 -  Lữa cháy giết nhiều người nhất Hoa Kỳ xảy ra ngày 27 tháng 4 năm 1865 , trên tàu chạy hơi nước  Sultana.  Trong số hành khách  là 1500  tù nhân vừa mới được Hiệp Hội - Union  Bắc Quân  thả ra và đáp tàu trở về nhà ở bang Mississipi, khi các nồi đun nước nổ tung. Tàu chở 6 lần hành khách hơn sức chứa, giải thích tại sao số người chết lên đến  con số 1547 .

 18 – Lữa Cháy Hắc Long ( Rồng Đen )- Black Dragon Fire năm 1987,  lữa cháy hoang dại thời cận đại  đốt cháy  khỏang 10 triệu ha xuyên qua Trung Quốc và Nga Sô , diện tích  lớn bằng bang South Carolina , Hoa Kỳ .  
   

19 -   Cháy bùng tự phát thật sự có.  Vài nguồn nhiên liệu có thể tạo nên  nhiệt lượng của mình , tỉ như khi thối rữa .  Hạch quả nhân xanh – Pistachios  chứa nhiều dầu  thiên nhiên  và  qúa nhiều chất béo dễ phân hủy  đến nổi Luật  Hàng hóa Nguy hiểm  Đường  biển Quốc tế xem chúng là  nguy hiểm.

20 -   Đống rơm, đống compost ( rác ủ )  và ngay cả các đống  giấy nhật báo  hay tuần báo cũ  cũng có thể bốc cháy . Một lý do  rõ ràng là nên  tái sinh ( tái dụng - recycle) tuần báo Khám Phá khi đọc xong .

        ( Chiếu theo  LeeAundra Keaney, Tuần Báo Khám Phá- Discover ,số tháng 10 năm 2011)