Hoa CaLi

Nam Ca Li có gì lạ không em ? : 

Những lòai hoa mới cho vùng cao Đông Bắc, Tây Bắc, Tây Nguyên Việt-Nam đặng chăng ? 

Hoa “mới” mùa xuân Ca Li năm 2013

G S Tôn thất Trình

Sau đây là 4 lòai hoa chánh được các dây chuyền vườn bán cây giống Nam Ca Li lựa chọn hy vọng làm đẹp lòng ai thích trồng hoa:

1 -Cúc đồng tiền Nam Phi ( Châu )

African Daisy 

Tên khoa học là Osteospermum, thóat thai từ tiếng Hy Lạp osteon là xương và tiếng La Tinh spermum là hột – hạt; như vậy co thể gọi là Cúc hột xương. Nhưng tên Anh thông thường là Cúc đồng tiền xa lộ cao tốc – freeway daisy hay Cúc đồng tiền ( Nam ) Phi Châu, Cúc Mũi Vọng Cấp - Cape daisy , Cúc mắt bồ câu (xanh dương ) - blue eyed daisy. Đây là một tông, chi- genus lòai hoa thuộc họ Cúc- Asteraceae( Compositae ), bộ phụ Cadulendae, một lọai bộ phụ nhỏ trong nhóm bộ phụ lớn hoa qùi – Tithonia , Hướng Dương – Helianthus nước nhà. Osteospermum thường được xếp vào tông chi Dimorphotheca, nhưng nay chỉ các cây Osteospermium hàng niên mới được giữ lại trong tông chi này, còn các cây đa niên ( sống lâu năm ) nằm ở tông chứa Osteospermum. Các lòai hoa cả hai tông Dimorphotheca và Osteospermum đều không thấy ghi là hiện diện ở Việt Nam .

Trên thế giới đã liệt kê được 50 lòai cúc đồng tiền Nam Phi, đều nguyên quán ở Phi Châu ; 35 lòai ở Nam Phi và miền tây nam bán đảo Ả Rập . Chúng là các cỏ đa niên hay lùm bụi nhỏ chịu lạnh tốt, nhưng không sống nổi ngòai trời mùa đông lạnh gía xứ ôn đới. Các lòai chịu lạnh giỏi nhất có bìa lá bìa răng cưa . Hoa dĩa- disk flowers là hửu tính, cả đực lẫn cái, có thể gồm đủ màu sắc tỉ như xanh dương, vàng và tím. Các lòai chịu đựng lạnh giỏi thường có trung tâm màu xanh dương đậm, mãi cho đến khi phấn hoa vàng rụng hết . Hoa tia –ray flowers đều là cái và cũng hiện ra dưới nhiều màu như trắng , vàng kem , hường, tím đỏ thẩm tím và vàng. Vài giống cánh hoa xoắn lại thành muổng ( thìa ) nhỏ - spooned “Xoắn Hường – Pink Whirls” . Rất nhiều giống nở kỳ hoa thứ hai cuối mùa hè , nhờ lạnh ban đêm kích thích tượng thêm hoa . Các giống chịu lạnh tốt thường có hoa nở rộ, phong phú mùa xuân, nhưng không trổ hoa kỳ thứ hai.

Hoa Osteospermum đã phổ cập ở bang Ca Li nhiều chục năm trước , nhưng nay tuyễn lựa thêm nhiều giống mới mở rộng hơn nữa bảng vẽ màu sắc lộng lẫy hơn xưa . nên lan tràn khắp bang . Hình hoa đính kèm là giống “ Muổng trắng – White Spoon” lòai hai màu sắc, hoa tím lạt, có đôi chút màu cam ở ngọn cánh . Cây ít cần săn sóc và kháng được nhiều bệnh cây. Cá c giống bán ra nhiều nhất hiện nay là các giống hàng niên , phần lớn là giống lai - hybrids của O .jucundum , O. ecklonis và O. grandiflora …

2 -Hoa giả dã yên, hoa triệu chuông

Tên khoa học là Calibrachoa parviflora, nguyên quán xứ Mễ tây Cơ – Mexico, nhiều xứ Nam Mỹ và nhiều vùng Tây Nam Hoa Kỳ. Tên thường là giả dã yên, dã yên hoang dại – wild petunia, dã yên bờ biển – seaside petunia , hay dã yên lùn, nhỏ bé –midget petunia hoặc cây hoa trăm chuông – million bells flower. Nhắc lại là dã yên thuộc tông cà độc dược họ cà solanaceae, ra nhiều hoa rực rở ở cao độ thích hợp xứ nóng khỏang 1000 – 2000m. Nhưng giả dã yên chưa thấy ghi danh ở cây cỏ Việt Nam và cũng chỉ mới phổ biến những năm gần đây ở Nam Ca Li. Hoa giả dã yên là một lọai cỏ hàng niên hoa nở cuối mùa xuân ( tháng 5 ) đến cuối thu . Mọc thành chuổi dây bò dài như thác đổ , trên bồn vườn, công viên và cũng có thể trồng giỏ treo để dây hoa lòng thòng xuống – hanging baskets . Hoa mọc ra trên thân, dài 15 cm đến 45 cm. Vì là giống lai nên không trồng hột được , sẽ phân ly ra thành các loài hoa khác nhau; như vậy phải nhân giống bằng hom ( khúc cành, khúc thân ) – cuttings . Hoa nở ban ngày và đóng khép lại lúc hòang hôn, ban đêm . Mọc tốt ở những sinh thái như chính dã yên vậy đó; và cũng kháng khô hanh và bệnh cây tương tự dã yên thật.

3- Cúc vi hoàng, xuyên liên xứ mát lạnh

Đây là những hoa nhà vườn Ca Li gọi tên là cineraria, hay senetti thuộc lòai Cúc vi hòang ( có một lòai gọi là xuyên liên ) Senecio hybridus ( S. cruenta) nhóm thu thập ghi thẻ chủ quyền sáng chế pericallis . Việt Nam liệt kê được14 lòai của tông Senecio , không kể 3 lòai trước đây cũng thuộc tông Senecio là lòai hòang thất Erechtites valerianifolia ( Senecio valerianifolia), lòai Synotis cappa ( Senecio cappa), và lòai Synotis ionodasis ( Senecio ionodasys) . Trong đó , chỉ một lòai ghi trồng làm hoa kiểng dưới tên là xuyên liên, tên khoa học là Senecio jacobsneii ( S. petraus ), một lọai cây cỏ cao 40 – 50 cm, hoa màu lục hay màu cam, toàn là hoa ống. Lòai cúc vi hòang bán chạy năm nay ở Nam Ca Li là nhóm senetti – cineraria có chùm hoa dày dặc, màu sắc chói lọi gồm có lòai hoa hai đầu cánh hoa màu đỏ hồng lợt - magenta , tâm cánh hoa màu trắng. Dáng hoa trông không khác mấy hoa cúc đồng tiền Nam Phi osteospermum, ngọai trừ lá dày đặc hơn tương tự cây thường xuân – ivy. Một đặc điểm khác của lòai vi hòang này là cây mọc tốt ở bóng râm ( bóng im ) bán phần cũng như dưới ánh nắng chan hòa . Màu sắc cúc vi hòang lựa chọn có thể là xanh dương , hường , tím trắng, ỏai hương- lavender . Nhược điểm trồng lòai hoa này là cây mọc tốt xấu, tùy thuộc các tưới tiêu, đất thiếu ẩm độ cây ít trổ bông hơn, thừa nuớc rễ dễ thối. Cây cần ẩm độ, nhưng không được làm lá thấm uớt sủng. Đất phải khô ráo nước. Nên trồng phía trời lạnh nhất và giúp ánh nắng lược bớt, nhưng vẫn sáng sủa.

4- Thược dược thôi miên

Thược dược Thôi miên Hypnotica Dahlia được câu lạc bô làm vườn lựa chọn năm nay, đã bán hết cuối tháng ba này là thược dược hoa khoe sắc mỹ miều màu vàng, cam, và đỏ, là lọai thược dược mọc mau lẹ, trổ nhiều hoa sáng chói , nếu trồng ngòai nắng vào mùa xuân và mùa hè Nam Ca Li. Vựa hoa hảng dây chuyền Lowe thị trấn Burbank đã bán hết hoa thược dược này , cho nên phải chờ năm tới 2014, mới mua được cây con thược dược thôi miên này .

( Irvine, Nam Ca Li ngày 1 tháng tư năm 2013)