Ổi dứa - Fejoa

Một giống ổi thích hợp vùng cao Việt Nam, khí hậu khô cằn , cho trái ăn , hoa làm rau sống, cây làm kiểng  hàng dậu ,  vòm cây che mát :  đó là lòai ổi dứa

                         G S Tôn thất Trình

Chúng tôi đã giới thiệu ở sách :” Tìm hiểu … cây ăn trái có triễn vọng .. xuất bản lần thứ nhất năm 1995 , tái bản với nhiều bổ sung năm 2000 “    3 lòai  ổi, họ Sim-Myrtaceae, giáo sư Phạm Hòang Hộ liệt kê ở Việt Nam là lòai ổi Psidium Guiava L. (  các giống ổi xa lị ) ,  loai ổi sẽ ruột màu tím  Psidium littorale Raddi  ( tên trước đây là P. cattleianum Sabine ) thường cho là ngun gốc Trung quốc , nhưng thật ra là nguồn gốc Nam Mỹ ,được đưa vào Trung quốc từ lâu  và lòai ổi kiểng  Psidium cujavullis  Burm ., f.  Cũng như đề cập đến những giống ổi xa lị , Trung tâm Cây  ăn trái Long Định ,Tiền giang  du nhập tuyễn chọn từ gần 5-  10 năm nay.  Và cũng đề cập đến lòai ổi dứa – pineapple guava  hay ổi Fejoa, tên khoa học là Fejoa sellowiana , nên du nhập nhiều giống tuyễn chọn đem trồng ở vùng cao  có lạnh nước nhà . Loài ổi Fejoa cũng  thường cho là nguồn gốc Tân Tây Lan - New Zealand, nhưng thật ra  nguồn gốc Nam Mỹ , Nam Brasil, Bắc Argentina , Paraguay, và  Uruguay . Nhưng nay cũng trồng được  ở Nam Ca Li , Hoa Kỳ, đặc biệt dọc theo bờ biển , tuy rằng cũng có nhiều giống Fejoa chịu đựng nhiều vùng bên trong khí hậu biến thiên hơn .  Mới đây các nhà thực vật đổi tên thành Acca sellowiana , nhưng ít ai dùng tới .

Đây là một trái ổi thường hình trứng , trái lê hơn là hình tròn, vỏ xanh dương, nhưng  xoa vỏ thì có màu xanh lục .  Trái nhỏ hơn ổi xa lị , nhưng dân Mỹ thích ăn vì nhiều ruột , hột nhỏ , tương đối mềm, khỏi cần nhả ra khi cắn trái  . Đầu tiên  chua chua nhưng pha lẫn ,  phối hợp mùi vị  của ổi và dứa  ( không nên dùng từ thơm vì sẽ lầm với giống hoa thơm ổi Lantana camara , nhưng cũng có thể dùng từ khóm được , dứa- khóm- thơm đều là từ Việt dịch pineapple-Anh  , ananas – Pháp  ); nhưng   cũng có thể là mùi dâu tây ,chanh , tuy mềm như kem bơ, nhưng  cứng cứng hơn phần nào.   Fejoa   chịu lạnh,  và có yêu cầu lạnh – chilling requirement từ  100 đến 200 giờ ; ít hơn 50 giờ nhiều giống ít nở hoa , đậu trái   Cây chịu khô hạn rất giỏi, mọc  trên mọi lọai đất  và  ít bệnh cây và kháng sâu bọ , tuy rằng sóc rất thích ăn trái fejoa .  Vài giống tự thụ tinh – self fertile ra trái , nhưng có nhiều giống lại cần thụ phấn chéo – cross pollination mới ra trái được . Các giống “ Beechwood” , “Edenvale Supreme “ và “Trask “ là những giống tự thụ tinh. Gần bờ biển Ca Li , nên trồng giống “ Nazemetz “. Và ở những vùng  nhiệt độ  biến đổi cực kỳ hơn, nên trồng giống “Coolidge “ . Cây trồng từ hột lâu ra trái và trái xấu .  Cây tháp hay chiết cành hai ,ba năm đã ra trái rồi .

 Tuy rằng vài dân Ca Li trồng fejoa- ổi dứa  ăn trái , các nhà họa kiểu vườn tuợc ở Nam Ca Li, lại có ý kiến khác hẳn .  Chẳng hạn, bà Tina Beebe, cho là cây ổi dứa rất đẹp và đã trồng 12 cây thành 2 hàng, ở vườn Malibu nhà bà . Chúng làm ra một lối đi – allée hấp dẫn , thân mật êm dịu  .  Beebe nói :  cơ cấu cành ổi dứa thật đáng yêu  và bề cao cũng dễ thương . Cất bước dưới vòm cành lá ổi dứa thật là tuyệt diệu .   Nhưng bà Beebe còn hái trái làm nước uống mát mẽ - aqua  fresca , trộn ruột ổi dứa với nước , nước ép chanh vàng và đường .

Nhà kiến trúc cảnh vườn Esther Marguiles  rất mến yêu đặc tính mềm mai như lông tơ  của  là màu xanh xám ổi dứa   và thấy  trồng chung với các cây cỏ xanh dương như  cỏ Vi hòang Senecio mandraliscae , vỏ lông công xanh dương – blue fescue  hay cỏ kiều mạch hoang dại -oat grass. Bà thích xén cành cây ổi dứa  để làm thành một hàng dậu, hàng rào đẹp , dày đặc.  “ Chúng tôi luôn luôn cố tìm vật liệu mới làm hàng rào , bờ dậu”  Margulies nói cho bà và cho  bạn chung làm doanh vụ Mia Lehrer . “Có thêm hoa và trái càng tốt đẹp hơn “ .

Pamela Burton , cũng là kiến trúc  sư cảnh vườn , đồng ý .Ổi dứa đúng là cây phi thường. Cây đáng tin cậy, không  trách móc lôi thôi , và thật là thỏa thích.  Nó mọc tốt ở những điều kiện nóng nực và nắng nôi  cũng như dưới bóng râm bán phần . Nó nhiều mặt và đáng tin cậy .  Burton nói : hoa mỹ miều  , dây nhị đỏ chói có đầu nhị phấn hoa vàng, cánh hoa nhung trắng và tím , ở Ca Li  khởi sự nở hoa vào cuối xuân , tỏa ra một mùi hương tế nhị , Tôi chỉ cần hái cánh hoa và ăn sống . Thật đáng kinh ngạc, Ăn như thể là món ăn lẹ qua loa  buổi trưa vậy đó . Các thân chủ đều hỏi : “ ăn cánh hoa được ư ?  Rồi thì họ đều ăn thử . “

Còn nhà họa kiểu vườn Lisa Moseley, thị trấn Santa Monica là một tay cuồng si feijoa làm cây trồng trên đất , trong chậu , làm hàng rào  hay màn che tường dậu – espalier screen . Bà nói : Cây ổi dứa  đôi khi tỏ ra tốt hơn là mong đợi .  Đây là một cây  trái nhiệt đới chịu lạnh tốt nhất .  Không cần phải chọn ngày trồng.  Không cần chọn đất đai tốt xấu . Cây cần rất íi nước tưới tiêu .  Nhưng nếu nbạn muốn có khá nhiều trái , vào lúc hoa nở và đậu trái, bạn nên tưới thấm ướt sủng  vườn mỗi tuần một lần . Nếu bạn muốn tạo ra một hàng rào  , và không cần có trái hãy lựa chọn một giống Fejoa  không cho trái , tỉ như “ Bliss “ hay “Triumph “