Biết rõ hơn một tỉnh Đông- Bắc, ít dân nhất nước:
Lạm bàn phát triển tỉnh Bắc Kạn ( Cạn )
G S Tôn thất Trình
Một dải non xanh
trong làn nước biếc
Chốn biên thành có
cảnh đẹp thế chăng ?
Ngô Thì Sĩ ( 1726- 1780)
Bắc Kạn có suối
đãi vàng
Có hồ Ba Bể , có
nàng áo xanh
Ca Dao miền Bắc
(chú thích : áo xanh là áo các phụ nữ tộc dân địa phương,
ngòai Kinh , chèo thuyền độc mộc ở hồ Ba Bể ).
Trong 11 tỉnh Đông – Bắc Việt Nam , còn hai tỉnh chúng tôi chưa có thời giờ lạm bàn là Yên Bái
và Bắc Kạn ( còn
viết là Bắc Cạn ). Ngô Thì Sĩ, một văn tài chép sử giàu tinh thần phê phán dân
tộc, có nhiều phát hiện, có phong cách khoa học của ngòi bút nghị luận, tác giả
“Việt sử tiêu án , Đại Việt sử ký tiền
biên”, một phần tiếp theo của “Đại Việt sử ký tục biên”; một thi sĩ văn xuôi tâm hồn giàu nhân ái, trung
hậu, cận đại, có những thống kê có thực, có những cảnh thực, người và chuyện
thực, một nhà thơ tình sớm nhất trong văn học Việt Nam với tập” Khuê Ai Lục”, đã khen phong cảnh Bắc Kạn như ở hai câu thơ kể trên. Và cũng là cha của văn nhân Ngô Thì Nhậm ( 1746- 1803 ) , tác
giả bài thơ “Giấc mộng núi Thiên thai”
cùng 1000 bài thơ, bài phú thuộc Ngô Gia
văn phái , đã bị đánh chết vào thời kỳ quốc gia nhiễu nhương, sau
khi đối câu : “Ai khanh hầu , ai
khanh tướng , trên trần ai ai dễ hơn ai” :
của kẻ thắng cuộc Đặng Trần
Thường bằng câu khí khái : “ Thế Chiến
Quốc , Thế Xuân Thu , gặp thời thế , thế thời phải thế”. Nhắc lại là cuốn
sử đầu tiên của Việt Nam là “Đại Việt Sử
Ký” năm 1272 đời nhà Trần ( 1225- 1400 )của Lê Văn
Hưu , thứ đến là “Đại Việt Sử Ký tục biên” năm 1453 của Phan Phu
Tiên và “Đại Việt Sử Ký Toàn Thư” năm
1479 của Ngô Sĩ Liên, cả hai đời nhà Hậu Lê ( 1428- 1527 ). Đời Trịnh- Nguyễn phân tranh và Nam tiến (
1527- 1802 ) là Đại Việt Thông Sử còn
gọi là Lê Triều thông sử năm
1749 và Phủ Biên Tạp Lục năm
1776 của Lê Qúi Đôn. Sử Ký đời nhà Nguyễn Phước độc lập ( 1802-1887
) là “Đại Nam liệt truyện” năm 1841, “Đại
Nam Thực Lục” năm 1852 và” Khâm Định Việt Sử Thông Giám Cương Mục”
năm 1884. Sách địa dư – địa lý đầu tiên là
“Dư Địa Chí” của Nguyễn Trải
năm 1435.
I – Lịch sử , các tộc dân, vị
trí , lãnh thổ và tài nguyên Bắc Kạn
Đôi chút lịch sử
Bắc Kạn là tỉnh miền núi nằm sâu trong nội
địa vùng Đông Bắc, tây giáp Tuyên Quang, đông giáp Lạng Sơn, bắc giáp Cao Bằng, nam giáp Thái Nguyên. Tọa
độ là 220 08’ vĩ tuyến Bắc và
105050’ kinh tuyến Đông. Năm
1831, vua Minh Mạng chánh thức
đổi trấn Thái Nguyên thành tỉnh Thái
Nguyên, lúc đó có lẽ gồm luôn đất đai
phía Bắc là Bắc Cạn. Bắc Kạn là tên
một pháo đài, đồn binh thành lập
vào triều vua Tự Đức năm 1880, để giữ vững an ninh cho vùng khi có nổi
lọan Lý Dương Tài – Li Yung Choi
năm 1878 , trùng hợp với lúc quân binh “
Giặc Cờ Đen – Black Flag Army” Lưu Vĩnh Phúc, dư đảng Thái Bình Trung
Quốc xâm nhập Việt Nam. Sau khi Lý Dương
Tài bị bắt và bị chặt đầu, tàn quân tái lập dưới quyền chỉ huy của Lục Chí
Bình- Liu Zhiping. Luc Chí Bình bổ
sung quân các tộc dân thiểu số trong vùng
tổng cộng lên đến 5- 6000 quân, tấn công đồn binh Bắc Kạn do 300 binh
lính nhà Nguyễn Phước trấn giữ, chiếm đồn sau một trận chiến dữ dội. Như chúng
ta đã biết năm 1867, Pháp chiếm hết cả lục tỉnh Nam Kỳ và tuyên bố Nam Kỳ là thuộc địa- colonie
Pháp trực trị, nhưng dân Nam Kỳ nổi lên chống Pháp, mãi cho đến
năm 1875. Năm 1973, đại úy Francis
Garnier tấn công Hà Nội. Năm 1874, Triều đình Huế phải ký hòa ước Sài Gòn, xác nhận nhượng cho Pháp
tòan cõi Nam Kỳ và cho phép mở rộng giao
thương trên sông Hồng và các hải cảng
buôn bán. Năm 1882, đại tá Henri Rivière chiếm Hà Nội và vua Tự Đức cầu cứu Tàu, nhà Thanh. Năm 1883, vua Tự Đức mất, và triều đình Huế khủng hoảng giết nhau ở việc truyền ngôi vua cho ai thân Pháp, hòa
Pháp và chống Pháp. Các năm 1883- 85,
Pháp buộc triều đình Huế chấp nhận các hòa ước, biến Trung Kỳ và Bắc Kỳ còn lại
của nước Đại Nam thành các bảo hộ - protectorats Pháp thực sự cai trị chỉ còn giữ lại danh nghĩa, truất mất hết quyền lực Nam triều. Các năm
1887 đến 1897, Pháp đặt Tòan quyền Đông Pháp và ba nhà cai trị mỗi kỳ là thống đốc Nam Kỳ ,
thống sứ Bắc Kỳ và Khâm sứ Trung Kỳ. Nội các
triều đình Trung Kỳ làm gì cũng phải trình và có sự chấp thuận của Khâm
sứ Pháp Trung Kỳ. Từ 1897 đến 1902, Tòan quyền Paul Doumer thiết lập cai
trị trực tiếp và đặt ra nhiều thuế khóa nặng nề ( thuế quan quản độc
quyền nhà nước- regie về muối, rượu cồn và thuốc phiện, cùng nhiều sắc thuế
khác, chiếu theo Nguyễn Đại Bằng và Đặng Quốc Cơ, có Nguyễn Thế Anh duyệt xét,
ở sách Việt Nam Văn hóa và Môi Trường – hội Việt Học Ca Li xuất bản năm 2012 ).
Các năm 1 947 - 1954, Bắc Kạn là một căn
cứ kháng chiến chống Pháp. Chiến khu Cao Bắc Lạng ( Cao Bằng, Bắc Kạn và
Lạng Sơn) và Hà Tuyên Thái ( Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên ) tạo
thành An Tòan Khu- ATK căn cứ địa Việt
Bắc vững mạnh, kháng chiến chống Pháp tái xâm lăng. ( không phải là ATK Thái
Nguyên Hà Nội di dời lên đó các năm 1965 – 72 tránh Nixon - Mỹ dội bom ). Một điểm có lẽ nên ghi nhớ về cuộc kháng chiến vùng này là từ tháng 10
đến 22 tháng chạp năm 1947, tướng chỉ
huy quân đội Pháp Jean -Etienne Valluy
mở chiến dịch Opération Léa hành
quân bao vây ATK và chiếm thị trấn Bắc Kạn. Một tóan nhảy dù Pháp
bất ngờ nhảy xuống sào huyệt Việt
Minh và đọat các lá thư ông Hồ Chí Minh đang viết để lại trên bàn. Cả hai, ông Hồ và tướng Võ Nguyên Giáp, thóat
hiểm, nhờ núp trong những hố ngụy trang
lân cận. ( Theo Anthony James Joes, Victorious
Insurgencies : Four Rebellions
That Shaped Our World , 2010 ). Đây cũng là nơi đánh nhau quyết liệt giữa 5000 quân
Cọng sản Bắc và quân đội Việt Nam Quốc Dân Đảng, ở Bản Học ( ?) ( theo Hòang
văn Đạo; VNQDĐ : A contemporary History -
2008 ). Tỉnh Bắc Kạn được thành lập thời Pháp thuộc năm 1900. gồm các châu Bạch Thông, Chợ Rã, Thông Hóa ,
Cảm Hóa, đều là đất tách ra từ tỉnh Thái Nguyên . Tỉnh lỵ cũng đặt tên là Bắc
Kạn. Ngày 21 -4-1965, Bắc Cạn cùng Thái Nguyên hợp nhất lại thành tỉnh Bắc Thái.
Ngày 6-11 1996, Quốc hội kỳ họp thứ 10 thông qua nghị quyết tách Bắc Thái ra thành Bắc Cạn và Thái Nguyên.
Các tộc dân tỉnh nhà
Diện tích
tỉnh Bắc Kạn tháng 3 năm 2013 là 4859, km2 ( 1876, 2 dặm Anh vuông – square miles ) , chia
ra về hành chánh làm một thị xã tỉnh lỵ là
Bắc Kạn có 4 phường - 4 xã và 7
huyện : Ba Bể huyện lỵ là Chợ
Rã và 25 xã, Bạch Thông huyện lỵ
là Phủ Thông và 16 xã, Chợ Đồn huyện lỵ là Bằng Lũng và 21 xã, Chợ Mới huyện lỵ là Chợ Mới và 15 xã, Nà Rì huyện lỵ là Yên Lạc và 21 xã, Ngân Sơn huyện lỵ là Ngân
Sơn và 10 xã , Pác Nặm huyện lỵ
là Ba Bể và 11xã. Năm 2000 chưa có huyện Pác Năm. Dân
số Bắc Cạn năm 1995 là 254 200 người, đứng hạng chót trong 61 tỉnh thành phố Việt Nam, ít hơn cả tỉnh
Kontum vùng Tây Nguyên, dân số năm đó là
279 500 người. Năm 2002 dân số Bắc Kạn tăng lên đến 286 300 và năm 2007 là 308 900 nguời , tăng chừng 5 000 mỗi năm Như vậy đến đầu năm 2013 , dân số Bắc Cạn đã gần 340-350 000 người.
Thành phần gồm 4 tộc dân lớn theo thứ tự từ nhiều xuống ít là Kinh, Tày, Nùng và Dao. Tiếp theo là tộc
dân H’ Mông – Mèo ( Miêu ) Hoa và Sán
Chay. Năm 2000 còn ghi là tộc dân Tày
đông nhất. Nhắc lại là tộc dân Tày ( thời Pháp thuộc gọi là Thổ ) là một tộc
dân miền cao sông Dương Tử - Trung Quốc bị Hán( Hoa ) tộc xua đuổi , tràn xuống
miền Đông Bắc Việt Nam ( trong khi tộc dân Thái tràn xuống miền Tây Bắc ) và định cư ở các tỉnh Cao
Bằng , Lạng Sơn và Bắc Kạn. Năm 1999, tổng số dân Tày ở Việt Nam đã gần 1. 5
triệu người, đông hơn tổng số dân Thái
năm đó chỉ trên 1,3 triệu đôi chút. Dân
Tày -Thổ hòa nhập văn hóa Kinh –
Việt còn hơn cả tộc dân Thái. Ngay cả
cách ăn mặc, dân Tày hòan toàn giống y hệt dân Kinh , nhưng luôn luôn là màu xanh dương đậm- dark blue
để phân biệt với màu nâu – brown , màu đất củ nâu của dân Kinh. Tộc dân Nùng, năm 1999, cũng
trên 856 000 người, thường tập trung ở Cao Bằng và Lào Cai. Sau năm 1955, binh lính
Nùng và gia đình di cư nhiều vào các vùng Phan Thiết ( Phan Rí ), Lâm Đồng (
Tùng Nghĩa ) và Cà Mau ( Cái Nước , Đầm Dơi… ).
 |
| Tộc dân Nùng |
Cách ăn mặc đàn ông Nùng giống đàn ông Hoa ( Tàu ) hơn là Việt ? Tộc dân Dao ( Mán ) đông đến trên 620 000 người , tên Tàu
gọi là Yao, còn rất nhiều ở các tỉnh
Trung Quốc Vân Nam- Yunnan, Quảng Tây – Guangxi , Qúi Châu –
Guizhou và Quảng Đông - Guangdong,
có lẽ tràn xuống Bắc Bộ vào thế kỷ thứ 16. Vì tộc dân Thái trước đó đã chiếm
các vùng tương đối thấp ở gần giới hạn châu thổ nên họ cư
trứ ở các đồi và sườn núi. Tương truyền
họ là con cháu một con chó thần tổ vật linh thiêng – totem Ban Hu
, sau khi thắng giặc được vua Tàu gả con gái và
cấp cho nữa phần đất đai núi non vùng ; thế cho nên dân Dao bị cấm không
được ăn thịt chó. Dân Dao phân bố ở các tỉnh Lào Cai, Hà Giang,
Yên Bái, Tuyên Quang và Thái Nguyên. Y phục phụ nữ và đầu chít khăn khác nhau, phân biệt ra thành nhóm Dao chàm ( Dao indigo ) màu xanh, Dao
sừng ( Dao à cornes ), Dao tiền (
Dao aux sapèques) , Dao sơn đầu (Dao
aux têtes laquées). ( Lê Thành Khôi, 2012: Việt Nam Văn hóa và Môi trường, các
trang 62- 63- 64 ).
Vị
trí
Bắc Cạn có
vị trí quan trọng về an ninh quốc phòng . Kẹp giữa cánh cung sông Gâm và cánh cung Ngân Sơn ,
quốc lộ 3 chạy theo hướng bắc-nam , chia lảnh thổ tỉnh thành hai thành
phần gần bằng nhau. Thông qua tuyến giao thông huyết mạch quốc lộ 3,
Bắc Cạn có thể liên hệ dễ dàng
với Cao Bằng và Trung Quốc ở phía bắc,
với Thái Nguyên, Hà Nội và các tỉnh Đồng
Bằng sông Hồng ở phía Nam. Liên hệ theo chiều tây – đông khó khăn hơn. Tuy nhiên
từ quốc lộ 3 có một số tuyến đường
ngang( 70, 279 , 40 , 13, 28….)giúp cho Bắc Kạn giao lưu với Lạng Sơn ở phía Đông và Tuyên Quang phía tây. Do địa hình núi cao,
lại ở sâu trong nội địa nên việc giao
lưu, trao đổi hàng hóa với các trung tâm
lớn, các cảng biển gặp nhiều hạn chế. Mọi mối liên hệ đều nhờ cậy vào đường bộ, mà chất lượng lại
kém. Giao thông đường sông không đáng kể
vì đa phần là thượng lưu, nhiều thác ghềnh. Giao thông đường sắt, đường hàng không hiện
nay chưa có.
Địa
hình
Địa hình Bắc Kạn phức tạp, chủ yếu
là đồi núi và núi cao . Nhìn chung có thể chia Bắc Kạn ra 3 khu vực :
-
Khu vực phía đông sừng sững các dãy núi kéo dài cánh cung Ngân Sơn , cánh
cung liên tục nhất , điển hình nhất vùng Đông Bắc. Cánh cung chạy suốt từ Nậm Quét (Cao Bằng ) qua Bắc Kạn
về tới Lang Hít phía Bắc (Thái Nguyên ), uốn thành vòng cung rõ rệt
theo hướng bắc- nam . Đây là một dãy núi cao tương đối thuần nhất, dài 140 km
từ Nậm Quét đến Lang Hít được cấu tạo bởi đá phiến, sét kết màu đen hay màu xám
sẩm ,thời kỳ địa chất Devon ( Đề Vông ) , xen kẻ các lớp cát kết thạch anh và các kẹp đá vôi mỏng. Cánh cung nằm phía tây Sông Cầu , là đường chia nước giữa các lưu vực chảy sang Trung Quốc và các sông chảy xuống đồng bằng Bắc Bộ.
-
Khu vực
phía tây cũng là những khối núi cao chót vót, đỉnh cao nhất là Phia
Bióc cao 1578m , năm trên lảnh thổ Bắc Kạn. Cấu tạo chủ yếu của núi là đá phiến thạch anh, đá cát kết và đá vôi có lớp dày nằm trên đá kết tinh cổ. Cảnh quan núi của
một phần thuộc cánh cung sông Gâm rất kỳ
thú và có gía trị đặc biệt cho ngành du lịch. Tiêu biểu
nhất là thắng cảnh tuyệt vời hồ Ba Bể. Sông
Năng chảy dưới chân khối đá vôi, có bờ
vách dựng đứng, đục qua núi Lung Nham, tạo ra hình thù kỳ vĩ động Puông. Trên
đường đổ về sông Gâm giáp Tuyên Quang, một hòn đảo chắn ngang chia dòng sông thành hai nhánh, chảy trong
những hành lang hẹp, rồi tụ lại đổ xuống 3 bậc thấp hơn; độ chênh mỗi bậc là 6- 7
m, dài 100- 150m . Khối nước bị kềm hảm ở thượng lưu, đổ xuống những vực đào xới dưới chân vách đứng, tạo thành những
cột nước khổng lồ bắn tung tóe làm nên những
đám mây bụi nước khổng lồ. Đó là thác Đầu Đẳng trên sông Năng, theo
tiếng Tày là Lái Tạng – Tượng theo Hán Việt , có nghĩa là Thác Voi theo tiếng Kinh.
-
Khu vực trung tâm dọc thung lũng sông Cầu có địa hình thấp hơn nhiều. Đây là
một nếp lõm, cấu tạo chủ yếu là đá phiến,
đá vôi, đá sét vôi tuổi rất cổ nhưng không nhiều. Phổ biến là các dãy đồi cao
đến 200m, một vài núi thấp ( 400- 500m ), có những thung lũng mở rộng, đôi khi
trở thành các cánh đồng giữa núi. Điểm thấp nhất tỉnh ở huyện Chợ Mới, chỉ cao 40m ( 130 bộ Anh).
Khí
hậu
Khí hậu
nhiệt đới ẩm gió mùa Bắc Kạn có sự phân hóa theo độ cao địa hình và hướng núi.
Nhiệt độ trung bình là 200- 220C . Nóng nhất là các tháng
6,7,8 với nhiệt độ trung bình 26- 280C
. Lạnh nhất là các tháng chạp và tháng
giêng, nhiệt độ trung bình 13- 160C . Tổng số giờ nắng trung bình là
1400- 1600 giờ. Lượng mưa trung bình hàng năm là 1400- 1600mm , tập trung phần lớn vào mùa hè, từ tháng 9 đến tháng 10.
Bên cạnh những thuận lợi, khí hậu Bắc
Cạn cũng gây ra nhiều khó khăn đáng kể như sương muối, mưa đá, lốc, lũ lụt…
Thủy Văn
Bắc Kạn là đầu nguồn 5 con sông lớn chảy qua các tỉnh lân cận: Sông Lô, sông Gâm chảy sang Tuyên Quang, sông Kỳ Cùng sang Lạng
Sơn, sông Bằng ( Bằng Giang )
sang Cao Bằng và sông Cầu qua Thái
Nguyên. Một số sông chảy trên địa bàn tỉnh có đặc trưng sau đây:
·
Sông Phó Đáy là một nhánh sông Lô,
chiều dài trên lảnh thổ Bắc Kạn 36 km, diện tích lưu vực 250 km2, lưu lượng trung bình 9.7
m3/giây
·
Nhánh sông Gâm dài 16km, diện tích lưu vực 154km2,
lưu lượng trung bình 4.28m3/giây
·
Sông Năng , nhánh của sông Gâm với các thắng cảnh nổi tiếng như động Puông, hồ Ba Bể, thác Đầu Đẳng, có
chiều dài là 87km, diện tích lưu vực 890 km2, lưu lượng 42.1 m3/giây
 |
| Động Puông |
·
Sông Hiến chảy vào sông Bằng,
dài 22km, diện tích lưu vực 137km2, lưu lượng 11m3/giây
·
Sông Bằng Khẩu thuộc hệ thống sông Bằng – Bằng Giang, dài 14km, diện tích
lưu vực 74km2, lưu lượng 1.68m 3/giây
·
Sông Bắc Giang chảy vào sông Kỳ Cùng, dài 65km, diện tích lưu vực 220km2,
lưu lượng 25,1 m3/giây
·
Nhánh Sông Cầu dài 103 km, diện tích lưu vực 510km2, lưu lượng
25.3m3/giây
Ngòai hệ thống sông ngòi, Bắc Kạn còn một số hồ ao. Đáng kể nhất là hồ Ba Bể ,
nơi hợp lưu ba con sông Tả Han, Nam
Cường , Cho Leng và một cửa thông ra con ngòi dẫn tới sông Năng. Ba Bể, tiếng
Tày là Slam Pe có nghĩa là ba hồ
thông nhau: Pé Lầm, Pé Lù và Pé Lèng.
Ở hồ Pé Lầm giữa các núi vách đá cao là
Ao Tiên, hình bầu dục, có nước quanh năm.
Tài nguyên
Đất
đai
-
khu vực núi thấp tiêu
biểu là nhóm đất đỏ vàng feralit
- ferralit Acrisols, phân bố trên các dạng địa hình, độ dốc và độ cao khác nhau. Nhiều vùng có tầng đất khá dày,
hàm lượng mùn tương đối khá cao , đặc biệt là
một số lọai đất là sản phẩm phong hóa từ đá vôi, thuận lợi cho phát triễn cây ăn trái ( ăn quả ), cây
công nghiệp.
-
khu vực núi cao phổ
biến là các nhóm đất đỏ vàng và vàng lợt ( nhạt ), hình thành trên
các lọai đá mẹ khác nhau, ở độ cao từ 700- 800m trở lên . Đây là vùng núi cao, việc
bảo vệ và tái tạo vốn rừng có ý nghĩa
rất quan trọng.
-
Khu vực còn lại là các
lọai đất phù sa các địa hình thấp, đất thung lũng giữa núi, các đầy phù sa sông
suối dọc thung lũng sông Cầu, tập trung ở các
huyện Bạch Thông, Chợ Mới. Nhóm
đất này có điều kiện phát triễn nông nghiệp,
nhất là trồng cây lương thực ( lúa, hoa , màu)
Khóang sản
Tài nguyên khóang sản Bắc Kạn
tương đối phong phú, đa dạng. Trong lòng đất giàu kim lọai màu, kim lọai đen.
Hai khóang sản Bắc Kạn có tiềm năng lớn
cho cả nước là chì và kẻm. Theo điều tra sơ bộ, Bắc Kạn có 42 mỏ trong tổng số 71 mỏ chì kẻm năm 2000 của Việt Nam , chủ yếu
tập trung ở Chợ Đồn. Vàng sa khóang phân
bố nhiều ở các huyện Ngân Sơn , Nà Rì và Chợ Mới. Bắc Kạn còn có sắt, măng gan,
thiếc, ăntimoan. Cuối thập niên 1900, phát hiện một số lọai đá quý ( ru bi, xa phia ) trong các sa khóang và đá gốc huyện Ba Bể.
Nguồn đá vôi phong phú lại phân phối gần
các trục giao thông chánh , tương đối thuận lợi cho việc khai thác làm nguyên liệu sản xuất xi măng và vật liệu xây dựng . Bên
cạnh đá vôi, Bắc Kaạn còn có sét cao lanh
làm phụ gia cho công nghiệp xi măng và sản xuất đồ gốm sứ.
Thực vật và động vật
Rừng là một trong những thế mạnh của tỉnh
Bắc Kạn. Đến đầu năm 2000, diện tích rừng còn
235 200 ha, gồm 224 100 ha rừng tự
nhiên và 11 100 ha rừng trồng. Độ che
phủ còn hơn 49 %. Tính riêng về rừng tự nhiên năm đó, Bắc Kạn
đứng hàng thứ hai vùng Đông Bắc, sau Hà Giang ( 262 900 ha). Thành phần lòai
cũng rất phong phú. Về thực vật đã kiểm kê
826 lòai, trong đó 300 lòai cây lấy gỗ, 300 lòai cây làm thuốc, 52 lòai
đã đựợc đưa vào sách đỏ Việt Nam. Hệ
động vật Bắc Kạn cũng hết sức phong phú, đa dạng, không chỉ có ý nghĩa to lớn
về kinh tế , du lịch mà còn có giá trị đặc biệt trong việc bảo tồn nguồn gen các lòai quý
hiếm và đặc hửu. Nổi bật nhất về nguồn tài nguyên sinh vật là Vườn Quốc Gia Ba Bể với hệ thống sinh thái
tương đối còn nguyên vẹn trên vùng đá vôi.
Vườn Quốc Gia Ba Bể, thiết lập năm 1992
từ khu bảo tồn thiên nhiên năm 1977, là
Công viên Quốc Gia thứ 8 nước nhà, chiếm
một diện tích 10048 ha, có tọa độ địa lý là 22024’19” vĩ tuyến Bắc
và 105036’55’ kinh tuyến
Đông. Làm ra cốt để bảo vệ Hồ Ba Bể , song song với các núi đá vôi lân
cận và rừng tự nhiên đất thấp luôn luôn xanh. Thung lũng tây nam rặng núi Phia Bióc của công viên có những đỉnh cao từ 517 đến 1525m. Rừng bảo tồn gồm
những lọai cây cối đặc thù là các rừng đá vôi và rừng luôn luôn xanh đất
thấp. Lớn nhất ở vườn bảo tồn là các rừng đá vôi, có những vách dựng đứng và lớp đất mặt mỏng
thín. Năm 2000, đã phát hiện 550 lòai
thuộc 138 họ, không kể nấm fungi, tảo algae, rêu lichen, dương sĩ fern. Chiếm
ưu thế là các lòai cận nhiệt đới như nghiến, họ Cò ke Tiliacea, hai đại mộc Burretiodendrum ( Excentrodendrum ) hsienmu
và Excentrodendrum ( Pentace) tonkinensis, duối hay tèo nông Streblus tonkinensis họ dâu tằm Moraceae, cọ ( cọ đuôi cáo Caryota sp. như đại mộc đủng đỉnh Bắc Sơn Caryota bacsonensis ) , gừng họ gừng zingiberaceae
như chóc Bắc bộ Costus tonkinensis , mè tré cắt ngang Amomum truncatum, mè tré bà Amomum villosum, đò ho, sa nhân cóc Amomum
tsaoco, tre , nứa, giang như Dendrocalamus patellaris , Sinocalamus bacthaiensis , S. maiensis,
S.sang, S. yenluensis, nhiều lọai dây leo như mây gai dẹp Calamus platyacanthus , mây đá Calamus petreus…. Đặc biệt là giống nứa dây Ampelocalamus (? ) quý hiếm
chỉ có ở Ba Bể.
 |
| Một góc Vườn Quốc gia Ba Bể. |
Công viên Ba Bể cũng đã liệt kê 65 lòai động vật có vú
. Đáng lưu tâm nhất là lòai cầy giông
Ownston Hemigalus Ownstoni ( có hiểm
nguy tuyệt tích trên thế giới) , khỉ ăn lá Francois – Leaf monkey Trachypithecus francoisi và vọoc mủi hếch Bắc Việt snub monkey Rhinopithecus avunculus , cũng bị hiểm nguy tuyệt tích trên thế
giới. Các lòai quý hiếm khác gồm có con
tê tê ( một lọai rắn mối ăn kiến ? ) Tàu
Chinese pangolin Manis
pentadactyla, con cu li chậm Slow Loris Nycticebus coucang , khỉ macác Rhesus Macaque, khỉ cụt đuôi Stump- tailed macaque , khỉ
Châu Á Francois langur , Gấu đen Á châu, Rái cá Âu Châu European Otter
, Mèo Vàng kim Á Châu Asian Golden Cat,
Sơn dương ( dê núi ) lục địa mainland serow , sóc bay đỏ khổng
lồ red giant flying squirrell , sóc vá đen trắng particolored flying squirrell
Hylopetes alboniger , sóc bay chân
lông hairy- footed flying squirrel, cũng như trên 30 lòai dơi . Cũng tìm thấy ở vùng
hồ Ba Bể trên 106 lòai cá gồm 61 tông
chi, 17 họ lòai cá, môt số có giá trị
kinh tế như trắm cỏ, cá gáy ( cá chép
), cá vẹt nước ngọt freshwater parrot
fish , cá trê lùn-dwarf catfish,
bagarius, một số quý hiếm mới phát
hiện là cá cóc Ba Bể, cá “ chiên’ ruột sạch thác Đầu Đẳng … Số lượng lòai chim ở đây cũng không thua kém
Vườn Quốc Gia Cúc Phương. Ngòai ra cũng
đã thu thập 330 lòai bướm trong
đó 22 lòai được xem là mới khám phá ra. Cơ
sở tiện nghi ở công viên họat động năm 2004,
gồm một trung tâm thông tin, một nhà khách, một trạm quản lý hồ và một trạm khảo cứu sinh thái. Công viên có 13 làng bản 5 tộc dân sinh sống, đông hơn 3000 người. Tộc dân Tày đông nhất, đã
đến đây cách nay hơn 2000 năm. Các tộc dân tiếp theo xếp theo thứ tự nhiều ít
là Dao – Yao (
nguyên là Mán ), H’ Mông – Mèo, Nùng và Kinh.
Danh lam,
thắng cảnh, lễ hội…
Hồ Ba Bể, cách Hà Nội 254 km , ở tại trung tâm công viên, diện tích
500 ha, cao độ 178m ( 584 bộ Anh ). Nước hồ trải dài trên
8km ( 5 dặm Anh ) từ bắc xuống nam, rộng
trung bình 800m ( 2600 bộ Anh ). Bề sâu
từ 20 - 25m ( 66-82 bộ Anh )đến
35m ( 115bộ ). Lòng hồ lởm chởm núi ngập nước và các đảo đá vôi nhỏ. Có hai đảo
nổi lên giữa hồ là An Mã ( ngựa nằm nhìn ra giữa hồ )
rộng 100 ha và Quả Phụ hay Pò Già Mải,
nghĩa là Gò Bà Góa . Như đã nói trên, hồ
được gọi là Ba Bể vì gồm 3 nhánh Pé Lầm , Pé Lù và Pé Lèng.
 |
| Hồ Ba Bể |
Từ sông Năng vào Pé Lầm chạy theo hướng bắc nam , rộng 700- 800m ,
dài 3km. Trên bờ phía đông, nằm lọt giữa
các vách đá núi cao là một cái ao bầu
dục, ngang dọc khỏang 100m và 200m, quanh năm có nước, nguời trong vùng gọi là Ao
Tiên . Chừng 30m về phía nam là hồ Pé Lù
cũng dài khỏang 3km, càng về phía Nam hồ càng mở dần . Giữa hồ nổi lên
đảo An Mã . Phía đông An Mã , cách chừng 50m là hòn đảo nhỏ tên là Pò Già Mải .
Các đảo này là đảo đá vôi, cây cối xanh
tốt. Nhắc lại là dọc bờ hồ trên vách đá
cheo leo là những cây nghiến lá to, xòe tròn với đám cành dày dặc, vỏ sù xì mốc trắng vì già
cỗi. Cây nghiến có thể sống nghìn năm, rễ
bám chắc và khoan sâu vào các khối đá lớn
nên ít khi bị đổ. Từ Pò Già Mải đi về phía đông và đông nam là hồ Pé
Lèng, cũng chạy dài khoảng 3km, giống
như một chiếc gương khổng lồ phản chiếu bầu trời, núi rừng và làng bản nằm dọc
đôi bờ. Hồ Ba Bể là hồ nuớc ngọt lớn nhất
Việt Nam
Bắc Kạn còn một số thắng cảnh khác nằm rải rác ở các huyện
Bạch Thông, Chợ Đồn, Na Rì . Đầu tiên là Thác Rọom, cách thị xã Bắc Kạn
8km, dọc theo tỉnh lộ 257 Bắc Kạn- Chợ Đồn, thuộc xã Quang Thuận, huyện Bạch
Thông. Trên đường chảy về xuôi, sông Cầu bị các bải đá nhấp nhô dài khỏang
1km chắn lại và tạo nên Thác Rọom, cảnh
quan kỳ thú của thác nước hòa nhập với núi rừng. Dự kiến thác này sẽ trở thành điểm du lịch kế
cận cuối tuần cho thị dân Bắc Kạn ?
Ở huyện Na Rì có thác Nà Đăng ,
thuộc xã Lương Thành, cũng rất đẹp với nước ào ào đổ xuống từ độ cao 100m , tạo
thành một thắng cảnh núi. Động Nàng Tiên, thuộc xã Lưong Hạ, ăn sâu vào
lòng núi, có nhiều hình thù kỳ vĩ thiên nhiên tạo ra. Trên địa bàn huyện Na Rì,
còn có khu bảo tồn thiên nhiên Kim Hỷ, rộng hàng chục nghìn ha, tiềm
năng du lịch sinh thái lớn. Phia Khao thuộc huyện Chợ Đồn, độ cao 800m,
có cảnh quan thơ mộng, khí hậu mát mẽ, thích hợp du lịch nghĩ mát núi.
Tài nguyên du lịch nhân
văn tỉnh nhà cũng khá đa dạng với 181 di tích văn hóa lịch sử. Di
tích Pò Két thuộc xã Văn Học huyện
Na Rì là nơi Phùng Chí Kiên và các đồng chí thường dừng chân trên đường La Hiên – Văn Học- Ngân Sơn các
năm 1931- 1941. Hầm bí mật Dốc Tiệm , ở thị xã Bắc Kạn, là nơi Trường Chinh, năm 1947, núp
thoát hiểm trên đường đi đến thị xã trong cuộc hành quân của quân đội viễn chinh Pháp
. ATK ở thị trấn Bằng Lũng huyện
Chợ Đồn là nơi cơ quan Trung Ương Việt Minh làm việc, trong thời kỳ kháng chiến
chống Pháp xâm lăng. Hang đá vôi chùa Thạch Long ở xã Cao Kỳ , huyện chợ
Mới gồm hai tầng thông nhau ( tầng thiên
và tầng âm ), trong thời kỳ kháng chiến là xưởng quân giới, chế tạo vũ khí hiện
đại Việt Nam lúc đó do kỷ sư Trần Đại
Nghĩa điều khiển, như bazooka, súng
không giật SKZ, AT vũ khí chống xe cơ giới, lọai đạn SS có khối lùi, tốn ít thuốc, hiệu quả cao…. ( theo
Lê đình Sỹ - 1989 ).
Các lễ hội hấp dẫn Bắc Kạn thường được tổ chức sau Tết âm lịch, có nhiều
trò chơi đậm đà các tộc dân địa phương.
Ngoài lễ hội xuân Ba Bể , đáng kể thêm là lễ hội Phủ Thông ( Bạch Thông
) gồm nhiều trò chơi dân gian như tung
còn, kéo co, hát si, hát lượn và là một dịp thăm viếng trận đánh đồn PhủThông
nổi tiếng thời kháng chiến. Lễ hội Lùng
Tùng ( Xuống Đồng ) có những trò chơi như múa khèn, thổi sáo, tung còn, hát
giao duyên. Hội chùa Thạch Long, ngòai các nghi thức dâng hương, có các trò
chơi và leo núi, thám hiểm hang động
trùng trùng, điệp điệp.
 |
| Lễ Hội Xuân Ba Bể |
Hội Xuân Dương
huyện Nà Rì ,hội cuối cùng đưa tiễn mùa
xuân, có các điệu hát dân gian các tộc
dân Tày, Nùng , Dao …
II- Lạm bàn về các hướng phát triển
Thời kỳ 1997 – 1999, khu
vực I ( nông lâm ngư ) giữ địa vị trọng yếu,
từ 60,2 % đến 62.6 % tổng sản phẩm tỉnh – GDP, tiếp theo là khu
vực III ( dịch vụ ) , tuy nước nhà cố gắng
chuyễn dịch cơ cấu kinh tế theo ngành Bắc Cạn , theo hướng tăng tỉ trọng
khu vực III, giảm tỉ trọng khu vực I , nhưng tương đối chậm. Khu vực III trong thời gian này, tăng từ 28.8
% GDP lên đến 29. 9% năm 1999, nghĩa là chỉ tăng được 1.1 %. Thay đổi tỉ trọng của khu vực II hầu như
không đáng kể . Khu vực II ( công nghiệp
và xây dựng ) ở thời gian này nhỏ bé,
chưa lúc nào đạt 10% GDP . Năm năm
sau, năm 2006, tỉ trọng nông lâm
ngư đã trụt xuống còn 40,5 % GDP , công
nghiệp và xây dựng lên đến 20.9 % và
dịch vụ đã tăng đến 38.6 % . Nhưng năm
2010 nông lâm ngư đã tăng lên lại đến 43. 01 % GDP, dịch vụ bớt xuống còn 37.61 %, công nghiệp và xây cất 19,38 % , chứng tỏ khủng hỏang kinh tế từ năm
2008 như khắp nơi trên thế giới vẫn chưa hòan tòan phục hồi.
Nông
lâm ngư
Lẽ dĩ nhiên lúa là lọai cây lương thực
có tỉ trọng lớn nhất tỉnh , năm
1999 chiếm 61.9 % về diện tích à 72.0% về sản lượng ; gồm lúa cạn ( lúa
khô nương rẫy ) và lúa nước ( lúa ruộng
). Diện tích gieo trồng lúa cả năm tăng
thêm được 1300 ha trong thời gian từ năm 1997 ( trên 16000 ha ) lên đến 17 388
ha năm 1999. Tuy vậy Bắc Kạn vẫn đứng hàng
chót các tỉnh Vùng Đông Bắc về diện tích lúa . Lúa tập trung nhất ở vùng Ba Bể ( 4437 ha năm 1990) , Chợ Đồn (
3454 ha ). Năng xuất tăng đều, từ trung bình 2.8 tấn /ha năm 1995 lên 3.4 t/ha
năm 1999 và gần 4t/ha năm 2002 -2003. Vụ lúa mùa
trở thành chánh yếu, 3 lần nhiều hơn so
với vụ Đông Xuân. Ngô ( bắp ) không tăng bao nhiêu diện tích (từ 6400 ha năm 1997 lên 7400ha năm 1999)
cũng như năng xuất ( dưới 2 t.ha ). Diện tích khoai lang còn ít hơn (chừng 500 ha năm 1999 ) và năng xuất cũ cũng
thấp kém 3-3.5 t/ha ). Diện tích sắn ( khoai
mì ) cũng nhỏ bé ( năm 1999 chừng 2800 ha ) và năng xuất cũ cũng rất thấp (
chưa đến 10 t/ha ) so với trung bình khoai mì ở Thái Lan và quốc tế . Bình
quân lương thực cây lương thực có hột (
ngũ cốc) theo đầu người năm 1995 là 218.7kg , đến năm 1999 chỉ đạt 287,6 kg , nghĩa là 79.5 % mức
tối thiểu quốc gia là 350 kg. Tuy nhiên năm 2002 đã tăng khá mau lên đến
369.9 kg. Báo cáo tỉnh cho biết là năm 2007 Bắc Kạn đã đạt 491,5 Kg
mức bình quân cây lương thực có hột, tuy rằng mức này vẫn còn nhỏ hơn trung bình quốc gia năm 2007 là 501.8 kg mỗi đầu người. Phải
tăng cường khuyến nông , phổ biến sâu rộng hơn nữa, kỷ thuật canh tác các giống lúa cao năng Thần
Nông mới, lúa lai – hybrid rice mới , siêu năng mới – new super rice nếu tuyễn chọn được,
các giống bắp lai đơn hay kép mới , các giống sắn mới CIAT v.v … Cố gắng
thay lúa nương rẫy năng xuất quá thấp
kém và chỉ làm được 1 vụ mỗi năm bằng
lúa nước bậc thang , và cố tăng hệ thống sử dụng đất trồng lúa nước lên 2- 3 lần
thay vì ở mức1.3 hiện nay.
Phải chú trọng hơn nữa đến các cây công
nghiệp, năm 1990 lọai hàng năm chỉ mới đến 2000 – 2500 ha , đặc biệt là đậu
nành ( đổ tương ), đậu phụng ( lạc )
, ngay cả mè ( vừng ) nay đã hầu
như không còn tồn tại, và thuốc lá cho nhu cầu tỉnh và xuất khẩu. Về chăn nuôi, xét kỷ lý do phát triễn, hình
thành chậm trễ các vùng chăn nuôi đại
gia súc tập trung dự trù ở Ba Bể, Ngân Sơn, tăng thêm Sind hóa đàn bò địa
phương năm 1999 đã có gần 30 000 con ) cải tạo đàn heo ( lợn ) nái địa phương ( số lượng năm 1999 đã là 12 700 heo nái và 115 000 heo thịt ) và tại sao không phát triễn nổi bò sửa , trâu sửa ( đàn trâu tỉnh năm 1999
là trâu cày kéo trên 52 000 con,
nuôi nhiều nhất ở các huyện Ba Bể, Chợ Đồn và Na Rì ). Chú trọng hơn nữa đến phổ
biến các
phương thức mới nuôi trồng thủy sản ,đặc biệt nhắm vào các
lọai cá gáy ( cá chép ) “cá chiên” nhịn ăn ruột rất sạch vùng Thác Đầu Đẳng, cá hồi –salmon Phần Lan nước ngọt( ? ) sông suối xứ mát , ngay
cả cá tầm – sturgeon Việt Nam mới nuôi thành công ở Tây Nguyên ( Đắc
Lắc, Kontum ? ) ...
Độ che phủ của
rừng Bắc Cạn năm 2000 còn chiếm 49 % diện tích toàn tỉnh nhà , nhưng theo đà
tàn phá rừng làm nương rẫy du canh , có lẽ nay chỉ còn 30% là cùng . Trong cơ cấu lâm nghiệp, họat động khai thác
lâm sản đứng vị trí hàng đầu, dù rằng tỉ
trọng của nó có xu hướng giảm dần. Số lượng gỗ tròn khai thác từ năm 1997 đến
năm 2000 vẫn giữ được mức 6500 m3/
năm, nhờ lượng gỗ tròn tăng thêm đôi
chút ở rừng trồng. Ngòai gỗ tròn còn gỗ
khai thác là nguyên liệu giấy ( 5000 tấn
) , củi , nứa, song- mây. Cần tăng gia hơn nữa diện tích rừng trồng ở
Bắc Cạn đã đạt khỏang 5000 ha năm 1999. Nhất là khi tỉnh nhà dự trù tỉnh sẽ (? ) xây
dựng nhà máy chế biến gỗ ván nhân tạo ở thị xã Bắc Kạn và phát triễn ngành
công nghiệp giấy. Cần duyệt xét
quản lý và kinh doanh rừng cho có hiệu quả hơn, tránh khai thác bừa bải, bất
hợp pháp, thay củi sưởi ấm, nấu nướng
bằng nồi niêu chạy điện hay than đá kiểu “ trái bàng”, thay
gỗ xây cất bằng bê tông… Cũng cần cải thiện rừng trồng lại các cây hồi, cây quế , nguyên liệu cho các xí
nghiệp nhỏ chế biến tinh dầu quế địa phương, các cây thích hợp cho
nhựa cánh kiến đỏ Lacifer lacea thân bài tiết làm Shellac – Sticklac ( mức
sản xuất Việt Nam nay chừng 350 tấn ) như
lòai sung Ficus glomerata , cọ phà Proteum
ceratum , cỏi bắc bộ Pterocarya stenoptera var tonkinensis , đậu thiều ( đậu săng ) Cajanus catjang, cọ khẹt Dalbergia
hupeana var laccifera , bản xe-
dai bò- thé Albizia lucidior … Hợp lý hóa
khai thác mật ong rừng các lòai Apis
dorsata , Apis florae … hay mật ong nuôi Apis mellifera ở các vườn cây ăn trái ( ăn quả ).
Công nghệ
Khai thác và biến chế
khóang sản là công nghệ phát triển nhất tỉnh.
Bắc Kạn có cấu tạo địa chất rất phức tạp. Lảnh thổ Bắc Kạn thuộc hai vùng căn bản của Đông Bắc
Việt Nam : vùng sông Hiến và vùng
Lô – Gâm , chia ra 2 vùng hệ thống tan vỡ, thành
một cánh cung dọc theo quốc lộ 3
A. Vùng tan vỡ này cùng vùng tan vỡ sông
( Phó ) Đáy- Chợ Đồn đóng một vai trò quan trọng tạo ra các kim lọai như sắt, vàng , bạc,
thiếc, titan, đồng, nicken …. Vùng tan vỡ Tây Nam – Đông Bắc phát triễn mạnh mẽ ở Lô,Gâm –
sông Hiến tại núi Phia Khao, tạo ra chủ yếu là chì và kẻm.
 |
| Khai Thác mỏ ở Bắc Kạn |
Hiện nay Bắc Kạn đã khám phá ra 14 lọai kim lọai khác
nhau: ngòai
than đá ở Nghĩa Tạ , kim lọai nhóm chì -kẽm , măn gan , sắt vàng kim, titan , đồng, ăntimoan , thủy ngân , wolfram , thiếc. Trong
số này 3 kim lọai có dự trữ lớn , nhiều
giá trị để khai thác là :
-
Chì- kẻm
chứa ở 79 mỏ tập trung ở Chợ
Đồn và Ngân Sơn, tổng dự trữ là 986 410
tấn dưới thể quặng oxid và 60 000 tấn thể sulfur .
-
Sắt và sắt
mangan ở 26 mỏ tập trung ở Chợ
Đồn , tổng dự trữ là 37. 3 triệu
tấn ( chưa kể các mỏ quặng đang dò tìm )
-
Vàng kim ở
14 mỏ tập trung ở Chợ Mới, Ngân
Sơn, Nà Rì, Ba Bể dự trữ chừng 20.08
tấn.( cũng chưa tính các mỏ quặng đang dò tìm )
Tuy là ưu điểm đặc biệt, nhưng ở
tỉnh Bắc Kạn, nghiên cứu địa chất và khảo sát
rất hời hợt, qua loa và thiếu
đồng bộ. Đầu thế kỷ thứ 20 , Pháp và Nhật đã khai thác chì – kẻm , ăn
timoan , vàng , đồng ở Bản Cao ,
Côn Minh và Chợ Đồn và Pò Phi, huyện Na
Rì. Cũng đầu thập niên 1999, Tiệp Khắc,
Bulgaria, Thái Lan và các năm 1996- 1997
Úc Châu cũng khảo sát và khai thác, nhưng kết quả không đúng theo đòi
hỏi nên các công ty đã ngưng khai thác. Hơn nữa, khai thác tự do và đào xới
quặng mỏ cá nhân khắp tỉnh, đã gây tai hại cho môi trường sinh thái, đòi hỏi chánh quyền Bắc Kạn phải có tổng dự án qui họach khai thác mỏ và chế biến quặng. Theo tài liệu địa
chất tháng 8 năm 2009 ,dự trữ quặng mỏ
chì - kẻm Bắc Kạn lớn nhất nước, chiếm
75.3 % tổng lượng quốc gia. Cả 3 vùng khám phá quặng chì – kẻm chánh yếu dưới thể dạng oxid và sulfur đều thuộc vùng Đông Bắc: vùng Chợ Đồn, Ngân Sơn có dự trữ 986 456 tấn
quặng oxid và 60 000 tấn quặng sulfur; vùng
Lang Hít, Võ Nhai , Đại Từ ( thuộc tỉnh Thái Nguyên ) có dự trữ 109456
tấn, phần lớn dưới thể sulfur; vùng Na
Sơn thuộc tỉnh Hà Giang có dự trữ 109
456 tấn, phần lớn cũng dưới thể dạng
sulfur. Thế cho nên khai thác và chế
biến quặng chì – kẻm ở Bắc Kạn là mục
tiêu đầu tiên để cung cấp nhu cầu thị trường. Nhắc lại chì- kẻm là kim lọai căn
bản cho các ngành công nghệ làm bát
chữ in- plate, sơn, hàn, và bình điện – batteries các vật liệu chống
xói mòn , chống phóng xạ và ở Việt Nam có thể dùng đánh bắt cá và sản
xuất các bột màu. Trên thế giới mức cung
cầu cân bằng không mấy đổi thay hàng năm
là khỏang 6.0 triệu mỗi năm. Việt
Nam còn
phải nhập cảng năm 2009, 20 000 tấn kim lọai chì – kẻm chế biến dùng trong nước
cho các bát chữ , sản xuất bình điện và
điện cực tế bào. Tóm tắt, Bắc Kạn hiện đã phát hiện ở huyện Chợ Đồn 54 mỏ
quặng chì kẻm dự trữ tổng cọng là 14
507 884 tấn , chiếm 96. 5 % tổng lượng
tòan tỉnh ( 15 007 634 năm 2009 ) và 974
477 tấn kim lọai chì – kẻm. Ở huyện Ngân
Sơn có 12 mỏ quặng chì – kẻm đang còn ở
thời kỳ khảo sát và tìm kiếm địa chất; 3 trong số 12 mỏ này đã biết là dự trữ chứa 525
000 tấn quặng và 2 419 kim lọai chì –
kẻm . Huyện Na Rì khám phá 4 mỏ quặng chì- kẻm . Chỉ mỏ Cốc Keng , xã Côn Minh ước lượng là chứa 2850 tấn kim lọai chì – kẻm. Đây là mỏ xưa cũ đã được Pháp khai thác từ năm 1923.
Huyện Chợ Mới khám phá 3 mỏ quặng. Chỉ
mỏ Quang Cơ ( ? ) ước lượng chứa 6710
tấn. Pháp cũng đã khai thác mỏ này từ
các năm 1919- 1923. Huyên Ba Bể khám phá
6 mỏ quặng, nhưng chưa mỏ nào được ước lượng dự trữ cả . Huyện Bạch Thông cũng đã khám phá ra 3 mỏ quặng chì kẻm ở Sĩ Bình. Trong tưong lai , ngành
công nghiệp chì- kẻm Bắc Kạn phải tiếp tục
khảo sát địa chất, hướng mạnh hơn về ước lượng dự trữ và phẩm chất quặng mỏ tiềm thế và kim lọai, trước khi cấp
thêm giấy phép khai thác cho các công ty trong nước cũng như ngọai quốc
, mở rộng liên doanh bắt đầu chủ yếu ở
khâu sơ chế và sau đó tiến thêm đến kim lọai, ít nhất là chấm dứt nhập cảng nguyên liệu cho các sản phẩm
công nghệ nước nhà đã kể trên.
Hầu
cận đại hóa các ngành công nghệ chế biến nông lâm sản : đặc biệt là công
nghệ rừng, nhằm bảo đảm công nghiệp
giấy, gỗ chống hầm lò, gỗ xây dựng , một số
lọai Gỗ , Tre ( và tại sao không tuyễn lựa những lọai tre mọc mau, cao
năng và dễ dàng dệt “hàng vải tre” đặc thù ) , Trúc, Nứa, Song Mây … có chất liệu cao , hợp thị hiếu; công nghiệp lương thực chế biến thịt
sửa; các công nghiệp vật liệu xây dựng kết hợp với sửa chữa cơ khí nhỏ
cho nông nghiệp địa phương và trồng rừng vùng cao; các tiểu thủ công nghiệp
truyền thống , quy mô gia đình… phải
xúc tiến hòan thành các khu công nghệ Bắc Kạn đã dự tính : Thanh Bình( 500 ha ) ở huyện Chợ Mới
, Thị Xã Bắc Kạn , và các cụm
công nghệ Bạch Thông ở huyện Bạch Thông, cụm công nghệ Huyền Tụng ở Thị Xã Bắc Kạn
, ( 32 ha ) cụm Nam Bắc Lũng , cụm
Cẩm Giàng cả hai ở huyện Bạch Thông v.v…
Tương lai phát triễn Bắc
Kạn là khai thác mạnh mẽ
hơn tiềm năng du lịch , tự nhiên và nhân văn, một số đã liệt kê ở mục danh lam thắng cảnh kể trên, sau khi đẩy mạnh tân tiến, nâng cấp
các dịch vụ giao thông thương mãi, đặc biệt các quốc lộ 3 và quốc lộ 279 , cùng
các tỉnh lộ 254, 255, 256, 257 , 256 ,
258 , 212 , các đường nội thị thị xã Bắc Cạn, các phương tiện tiên tiến điện , nước , bưu chính viễn thông….
nâng cấp hay xây thêm các chợ lọai II ở
các huyện lỵ , có trung tâm thương mãi tăng được sức mua bán hàng hóa 3- 5 lần
hơn năm 2000 . Và biết đâu?, khuếch trương, nâng cao, cập nhật đào tạo ,
trình độ học vấn chuyên môn , công
nhân công nghệ và kỷ thuật tri thức cho mọi tộc dân địa phương, “tái “ xây dụng công nghệ quốc phòng tân tiến
khu công nghệ trong hang động đá vôi
vùng chùa Thạch Long Bắc Kạn , sản xuất võ khí, đạn được như thời kháng chiến 1947 – 54, song song với sản xuất hỏa tiển, máy bay-
trực thăng không người lái – drones … ngày nay, ngày mai.
( Irvine , Nam
Ca Li -Hoa Kỳ , ngày 20 tháng 4 năm 2013 )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét