ổi dứa - Feijoa

Một giống ổi thích hợp vùng cao Việt Nam, khí hậu khô cằn , cho trái ăn , hoa làm rau sống, cây làm kiểng hàng dậu , vòm cây che mát : đó là lòai ổi dứa.

G S Tôn thất Trình


Chúng tôi đã giới thiệu ở sách :” Tìm hiểu … cây ăn trái có triễn vọng .. xuất bản lần thứ nhất năm 1995 , tái bản với nhiều bổ sung năm 2000  “3 lòai ổi, họ Sim-Myrtaceae, giáo sư Phạm Hòang Hộ liệt kê ở Việt Nam là lòai ổi Psidium Guiava L. ( các giống ổi xa lị ) , loai ổi sẽ ruột màu tím Psidium littorale Raddi ( tên trước đây là P. cattleianum Sabine ) thường cho là nguồn gốc Trung quốc, nhưng thật ra là nguồn gốc Nam Mỹ, được đưa vào Trung quốc từ lâu và lòai ổi kiểng Psidium cujavullis Burm F..
Cũng như đề cập đến những giống ổi xa lị , Trung tâm Cây ăn trái Long Định ,Tiền giang du nhập tuyễn chọn từ gần 5- 10 năm nay. Và cũng đề cập đến lòai ổi dứa – pineapple guava hay ổi Feijoa, tên khoa học là Feijoa sellowiana , nên du nhập nhiều giống tuyễn chọn đem trồng ở vùng cao có lạnh nước nhà . Loài ổi Feijoa cũng thường cho là nguồn gốc Tân Tây Lan - New Zealand, nhưng thật ra nguồn gốc Nam Mỹ , Nam Brasil, Bắc Argentina , Paraguay, và Uruguay . Nhưng nay cũng trồng được ở Nam Ca Li , Hoa Kỳ, đặc biệt dọc theo bờ biển , tuy rằng cũng có nhiều giống Feijoa chịu đựng nhiều vùng bên trong khí hậu biến thiên hơn . Mới đây các nhà thực vật đổi tên thành Acca sellowiana , nhưng ít ai dùng tới .

Đây là một trái ổi thường hình trứng , trái lê hơn là hình tròn, vỏ xanh dương, nhưng xoa vỏ thì có màu xanh lục . Trái nhỏ hơn ổi xa lị , nhưng dân Mỹ thích ăn vì nhiều ruột , hột nhỏ , tương đối mềm, khỏi cần nhả ra khi cắn trái . Đầu tiên chua chua nhưng pha lẫn , phối hợp mùi vị của ổi và dứa ( không nên dùng từ thơm vì sẽ lầm với giống hoa thơm ổi Lantana camara , nhưng cũng có thể dùng từ khóm được , dứa- khóm- thơm đều là từ Việt dịch pineapple-Anh , ananas – Pháp ); nhưng cũng có thể là mùi dâu tây ,chanh , tuy mềm như kem bơ, nhưng cứng cứng hơn phần nào. Feijoa chịu lạnh, và có yêu cầu lạnh – chilling requirement từ 100 đến 200 giờ ; ít hơn 50 giờ nhiều giống ít nở hoa , đậu trái Cây chịu khô hạn rất giỏi, mọc trên mọi lọai đất và ít bệnh cây và kháng sâu bọ , tuy rằng sóc rất thích ăn trái feijoa . Vài giống tự thụ tinh – self fertile ra trái , nhưng có nhiều giống lại cần thụ phấn chéo – cross pollination mới ra trái được . Các giống “ Beechwood” , “Edenvale Supreme “ và “Trask “ là những giống tự thụ tinh. Gần bờ biển Ca Li , nên trồng giống “ Nazemetz “. Và ở những vùng nhiệt độ biến đổi cực kỳ hơn, nên trồng giống “Coolidge “ . Cây trồng từ hột lâu ra trái và trái xấu . Cây tháp hay chiết cành hai ,ba năm đã ra trái rồi .

Tuy rằng vài dân Ca Li trồng feijoa- ổi dứa ăn trái , các nhà họa kiểu vườn tuợc ở Nam Ca Li, lại có ý kiến khác hẳn . Chẳng hạn, bà Tina Beebe, cho là cây ổi dứa rất đẹp và đã trồng 12 cây thành 2 hàng, ở vườn Malibu nhà bà . Chúng làm ra một lối đi – allée hấp dẫn , thân mật êm dịu . Beebe nói : cơ cấu cành ổi dứa thật đáng yêu và bề cao cũng dễ thương . Cất bước dưới vòm cành lá ổi dứa thật là tuyệt diệu . Nhưng bà Beebe còn hái trái làm nước uống mát mẽ - aqua fresca , trộn ruột ổi dứa với nước , nước ép chanh vàng và đường .

Nhà kiến trúc cảnh vườn Esther Marguiles rất mến yêu đặc tính mềm mại như lông tơ của là màu xanh xám ổi dứa và thấy trồng chung với các cây cỏ xanh dương như cỏ Vi hòang Senecio mandraliscae , vỏ lông công xanh dương – blue fescue hay cỏ kiều mạch hoang dại -oat grass. Bà thích xén cành cây ổi dứa để làm thành một hàng dậu, hàng rào đẹp , dày đặc. “ Chúng tôi luôn luôn cố tìm vật liệu mới làm hàng rào , bờ dậu” Margulies nói cho bà và cho bạn chung làm doanh vụ Mia Lehrer . “Có thêm hoa và trái càng tốt đẹp hơn “ .

Pamela Burton , cũng là kiến trúc sư cảnh vườn , đồng ý .Ổi dứa đúng là cây phi thường. Cây đáng tin cậy, không trách móc lôi thôi , và thật là thỏa thích. Nó mọc tốt ở những điều kiện nóng nực và nắng nôi cũng như dưới bóng râm bán phần . Nó nhiều mặt và đáng tin cậy . Burton nói : hoa mỹ miều , dây nhị đỏ chói có đầu nhị phấn hoa vàng, cánh hoa nhung trắng và tím , ở Ca Li khởi sự nở hoa vào cuối xuân , tỏa ra một mùi hương tế nhị , Tôi chỉ cần hái cánh hoa và ăn sống . Thật đáng kinh ngạc, Ăn như thể là món ăn lẹ qua loa buổi trưa vậy đó . Các thân chủ đều hỏi : “ ăn cánh hoa được ư ? Rồi thì họ đều ăn thử . “

Còn nhà họa kiểu vườn Lisa Moseley, thị trấn Santa Monica là một tay cuồng si feijoa làm cây trồng trên đất , trong chậu , làm hàng rào hay màn che tường dậu – espalier screen . Bà nói : Cây ổi dứa đôi khi tỏ ra tốt hơn là mong đợi . Đây là một cây trái nhiệt đới chịu lạnh tốt nhất . Không cần phải chọn ngày trồng. Không cần chọn đất đai tốt xấu . Cây cần rất íi nước tưới tiêu . Nhưng nếu bạn muốn có khá nhiều trái , vào lúc hoa nở và đậu trái, bạn nên tưới thấm ướt sủng vườn mỗi tuần một lần . Nếu bạn muốn tạo ra một hàng rào , và không cần có trái hãy lựa chọn một giống Feijoa không cho trái , tỉ như “ Bliss “ hay “Triumph “.