Vạn thọ và Hoa mười giờ

Hai lòai hoa bình dân miền thấp đồng bằng, nhưng tân tuyễn, nên phổ biến thêm :
Các thứ giống vạn thọ và hoa mười giờ mới.


G S Tôn Thất Trình

1- Muôn vàn thứ giống vạn thọ .
Chúng tôi đa trình bày phân lọai, cách tuyễn vạn tho bông hoa to lớn, cây vạm vở ( trước đây 40 – 50 năm bằng bội đa nhiễm polyploids , lọai tam nhiễm triploids hay tứ nhiễm tetraploids, nghĩa là làm cây tăng thêm nhiễm sắc thể - chromosomes ). Vạn thọ trồng muà nào cũng được ở vùng đồng bằng , nhưng ở các xứ bán ôn đới Âu Mỹ , vạn thọ được xem là cây hàng niên- annual trổ bông đáng quí mùa hè . Như thế là các thứ giống này thích nghi cho dịp lễ lạc cuối năm , tết nhất nước ta .



Vạn thọ tiếng Anh gọi là marigolds, tiếng Pháp gọi là oeillets d’ Inde. Cả ba lòai vạn thọ tông chi Tagetes mang tên marigold đều có mặt ở nước ta : lòai vạn thọ Phi châu- African marigold ( thật ra nguồn gốc xứ Mexicô ) Tageta erecta L.;loài vạn thọ nhỏ hay vạn thọ Pháp- French marigold; và lòai vạn thọ lá nhỏ nhưng rất nhiều bông Tagetes tenuifolia Cav ( T. singnata Bartl) ít ai trồng. . Còn lòai đăng ten lá kim, hay đăng ten Ái nhĩ Lan – Irish lace Tagetes filifolia lại không mang tên vạn thọ - marigold .Ở Nam Ca li, các lòai vạn thọ nở hoa từ đầu hạ đến giữa thu.. Rất dễ trồng từ hột hay dễ cấy cây con , ở mọi điều kiện đất đai tốt xấu , tương đối ít bệnh , sâu bọ phá hại, nếu trồng trên đất ráo nước ( dễ thóat nước) và ở ánh nắng chan hòa. Những giống nguồn gốc Mexicô hay Trung Mỹ, mọc rất tốt trong chậu, các hộp gỗ ngòai cửa sổ, ở viền lề bồn bông, và để trưng bày cài xếp hoa , hoa tươi hay hoa héo khô .

Sau đây là vài thứ giống mới phổ biếnở Nam Ca Li, năm 2007 .

Vạn thọ Phi châu “ Trăng Soi – Moonstruck “ , hoa to , hình cầu , hoa kép 7- 8 cm , trên những cọng thân cứng chắc , đều đặn co 35 – 40cm . Cả hai giống “ Trăng Soi” màu vàng hay màu đỏ cam đều nổi bật trong vườn . Các giống vạn thọ Pháp là cây lùm bụi , dày dặc, hoa nhỏ hơn . Hoa nở kéo dài lâu hơn các vạn thọ khác và cây cũng chịu đựng thời tiết nhiều mưa hơn . Vì rất gần các thứ giống hoang dã , nên vạn thọ Pháp hút dẫn nhiều loài bướm . Nhóm Đi săn – Safari, có hoa kép khỏang 5- 6 cm, cũng trên cây đều đặn cao 25- 30 cm . . Giống Bolero là một tốc xóay đỏ và vàng . Queen là một giống vua chúa pha lẫn đỏ - đỏ cam với bìa vàng . Giống kỳ lạ Lữa Vàng là một phối hợp bốc cháy giữa các vệt vàng, vệt đỏ , tuy được gọi là Đỏ, nhưng thật ra là một lẫn lộn các màu đỏ, đỏ gụ , vàng , đồng thau và đồng. Giống nở sớm Bonanza, hoa có mào , mọc thành cây dày dặc , cao 18- 25 cm . Giống Bee là một chọn lựa nóng bỏng, cánh hoa đỏ , bìa vàng kịm. Giống Bolero nhảy múa khi trồng chung nhiều giống, nhờ các chóp vàng kim và đỏ gỗ gụ.

2- Hoa Mười giờ nắng nở, chiều cụp
Tông chi Portulaca của họ thực vật sam Portulacaceae nhắc lại chúng tôi những ngày thơ ấu 1946-48 , tản cư lên vùng Văn Xá thượng, quận Hương điền, Thừa Thiên, đất đai khô cằn gần đồi núi Trường Sơn Đông , không có gạo ăn, chỉ còn khoai lang trộn với rau má , rau sam mọc hoang trong vườn . Có lẽ thuộc hai lòai rau sam , lòai sam chính thức , ngoai quốc gọi tên là purslane , pourprier , tên khoa học là Portulaca olearacea L . ( hoa màu vàng , chỉ lá thân màu đo đỏ , tim tím nên mới gọi là pourprier ) , và loài sam nhỏ hoa cũng màu vàng Portulaca quadrifida :L. . Lòai sam lông Portulaca pilosa subp. pilosa thân to hơn , lá có lông dài , ăn đắng , ít ai dùng làm rau nấu canh, hoa màu đỏ hột lựu hay màu vàng .

Loài trồng thưởng thức hoa là lòai Portulaca grandiflora Hook ( G S Phạm hoàng Hộ xếp lọai lai là P. pilosa L. subsp grandiflora, cùng các thứ giống hai lòai sam chính thức và sam nhỏ , có đặc tính là có đủ nắng mới nở ( nên goi là 10 giờ, gần trưa ), đến chiều thì hoa cụp lại. Trời nóng nực mùa hè ở Nam Ca Li, mọi lọai hoa nở mùa xuân, cánh hoa mềm . mỏng dính rút lui , bỏ trống trơn nhiều chỗ trong vườn, trong mọi công viên, nhường chỗ cho hoa mười giờ .
Thật thế . cây Mười Giờ , nguồn gốc các nước Nam Mỹ, dễ trồng phổ biến nhiều, là cây hàng niên , chịu đựng điều kiện nóng nực và khô hạn , đói nước . Thích nghi cho mọi vườn tược , cây chỉ cần nắng chan hòa và đất khô ráo , thóat nước tốt . Hoa hình chén , cánh hoa mỏng như giấy nở trên những thân mọng nước – succulent , mọc thấp , lá như kim xanh bóng lộn . Mọc bò lan , rất mau lẹ , hoa sán lạn, hấp dẫn ven bờ tường, đất dốc hay trong chậu , thùng ; ở đây nở suốt ba mùa xuân, hạ, thu .các giống cũ là Price Sprain , Magic Carpet, Sunglo, Sunkiss… Giống Mười Giờ mới Margarita mix đẹp xinh , là một cốc ten pha lẫn màu chuối, cùi dừa, dâu tây, vàng kem hay đỏ cam . Giống này có hoa nữa kép- semidouble, gợn sóng nở sớm và nở nhiều hoa , sáng sớm trời mọc là hoa đã nở và đến tối, hoa mới cụp lại . Nhóm Samba hoa rất to , cánh hoa như cánh hoa hồng , hoa màu trắng, hồng , hay hường hai màu. Chỉ nên trồng một màu hoa duy nhất, nhưng thành những khối rộng lớn thi các lối ra vào trưng diện một màu sắc hoa rực rở .