Paeonia - Mẫu đơn

Vùng cao nên trồng thêm mẩu đơn ?

G S Tôn Thất Trình



Chúng tôi đã nói về hoa mẩu đơn - paeonia , pivoine hai lần trên Hoa Cảnh số 3/2001và số 11/2005 . Năm 2005, chúng ta đã trồng hoa mẩu đơn ở Đà Lạt, nay không biết kết qủa ra sao ? Hay vẫn phải nhập khẩu hoa mẩu đơn đem bán ở Hà Nội mỗi năm ?

Vào thời Trung Cổ , dân Âu Châu đã ngâm cánh hoa mẩu đơn vào rượu bồ đào ( rượu nho ) , dịp sớm xuân, cùng lúc với hoa bướm tím- violets làm thuốc bổ dưỡng. Với ý định là nếu uống thuốc thần đan “ sâm nhung “ này, họ sẽ tung mình nhảy đến tân Thiên Cung Tây Vương Mẩu , như Tề thiên Đại Thánh thuở Tây Du Ký ? . Tuy nhiên họ có thể bị hiểm nguy uống qúa nhiều rượu ngon, làm xáo trộn, lẫn lộn tinh thần , rơi xuống trần ai, hóa kiếp đầu thai khổ nhục , chứ không được thành Phật như thầy trò Tam Tạng đâu.

Đúng như vậy ! Hoa mẩu đơn có thể làm chúng ta ngây ngất tự ngàn xưa ! Cảm nghĩ này về mẩu đơn rất đích đáng . Mẩu đơn là những hoa lộng lẫy một lòai cây củ sống lâu năm- tuberous perennials, thuộc họ mao lương hoa vàng – buttercup và rất gần gủi hoa ông lảo – clematis . Cây mẩu đơn sống dai dẳng, sống lâu hơn cả những nhà vườn trồng lòai hoa này đó . Tuổi thọ dài dặc giúp chúng ta trở nên gàn dỡ - gaga, đầy nhóc cơ hội thưởng thức hoa mẩu đơn .

Tưởng cũng nên nói thêm hoa mẩu đơn còn là một hoa cắt cành – cut flowers, mùi thơm quyến rũ , như thể các hoa hồng cựu trào vậy. Ở Ca Li chúng nở hoa vào tháng 5 dương lịch ,dưới sự chờ mong khắc khẻo của mọi nhà vườn. Vào ngày lễ tảo mộ tiết Thanh Minh , đây là những chùm hoa lựa chọn, vây quanh mộ chí các khu nghĩa trang khắp Hoa Kỳ .

Các nhà vườn dụt dè bang Ca Li thường e ngại không trồng được lòai hoa , dân Trung Quốc mệnh danh là “ Hoa Vương Hậu – The Queen of Flower “ vì mẩu đơn có yêu cầu nhiều đêm đông lạnh lẻo để ra hoa . Theo dân làm vườn gốc Hoa, cây mẩu đơn chỉ ra hoa khi có điều kiện trời đông giá , có nghĩa là 30 đến 60 đêm nhiệt độ C ở số zê rô, hay dưới 0 độ C nữa .

Bạn đừng sợ sệt , ngay cả khi khí trời mùa đông vùng vườn nhà bạn có vẽ ấm áp . Chúng ta đã có cách khiến cây mẩu đơn đâm bông , ra hoa . Theo Don Hollingsworth , một chuyên viên mẩu đơn của Hội Mẩu Đơn Hoa Kỳ, rất nhiều sự kiện - facts về cách trồng mẩu đơn thật sự chỉ là cỗ học , ca dao . Ông nói rằng thói quen đơn giản xén tĩa thân cành , thân dây mẩu đơn, làm khởi động chu trình miên trạng – dormancy cycle, dù không có đủ lạnh mùa đông để khiển - forcing cho cây đâm bông.

Ca Li cũng có một lòai mẩu đơn địa phương tên là Paeonia californica . Lòai này không rực rở như thứ giống các lòai mẩu đơn lai hiện hửu, nhưng chúng lại là mẩu đơn thật sư. Hoa màu bot –đô ( đỏ rượu ) , hơi rũ xuống , lá xanh xám , tìm thấy từ thủ phủ Los Angeles đến thành phố San Diego, cực nam Ca Li.

Các nhà chuyên môn đều đồng thanh cho mẩu đơn tốt đẹp nhất ở bang Ca Li là những thứ giống nở chậm , đơn , nữa đơn, kép và mọi thứ giống nguồn gốc Nhật Bổn ( xin xem lại giới thiệu nhừng thứ giống lòai mẩu đơn còn có tênlà Bạch thược; thân dây – thảo mẩu đơn , thân gỗ- mộc mẩu đơn ở số 11/ 2005 tạp chí Hoa Cảnh ) . Láng giềng nhà chúng tôi , mùa này ai ai cũng bận rộn lựa chọn các thứ giống đặc thù có tên là Maxima, Doreen , Duchesse de Nemours , Fairy Petticoat và Mrs F. D. Roosevelt . Các vùng Ca Li tỉ như Đông Los Angeles , Santa Monica (bải biển ) và thung lũng San Fernando ( nội địa Nam Ca Li ) , lạ lùng thay lại có nhiều nhà vườn đề cao mẩu đơn. .

Các thứ giống mẩu đơn thân gỗ ( mộc mẩu đơn) – tree peonies đáng được nước ta lưu tâm hơn . Chúng không có nhiều yêu cầu lạnh , mùa đông lạnh lẽo, vì chưng thời kỳ vào miên trạng và rụng lá được khởi động vào ngày dài - ngày ngắn ( quang kỳ tính ) không chỉ là lạnh nhiều ít mà thôi. Hơn nữa , mộc mẩu đơn mọc thành dáng thân ụ - mounded đẹp đẽ , thỏ , chuột và hươu nai không động đến chúng . Ngòai ra . mộc mẩu đơn còn mau trưởng thành ở khí hậu ấm áp , nghĩa là sẽ trỗ ra rất nhiều hoa. Thật tế. một cây mộc mẩu đơn trưởng thành có đến trên một trăm bông .

Muốn trồng mọi thứ giống mẩu đơn , bạn cần biết vài điểm chánh . Phải lựa chọn nơi nào có ánh nắng ban mai và bóng dâm trưa chiều , vì khí trời nắng nhiều bang Ca Li hay làm cháy lá mẩu đơn. Còn phải đào xới đất cho sâu , thêm phân mục – compost và phân hóa học chứa nhiều lân – phosphorus .

Mẩu đơn ít khi ra hoa năm đầu tiên mới trồng, vì chúng không muốn ai động tới . Cần tưới nước thường xuyên , đặc biệt và các tháng hè nóng nực Ca Li . Phải đóng cọc nâng cây khi có nhiều hoa và để hoa tàn rụng , đâm bông lại hơn là làm ra hột. May mắn thay trồng mẩu đơn trong chậu , trong thùng lớn , cũng rất tốt .

Đừng nghe những lời thị phi. Hoa mẩu đơn không phải là những ngôi sao màn bạc đòi hỏi khó khăn như nhiều lời đồn đải về chúng . Thật ra chúng đem lại nhiều thích thú , mà ít cần săn sóc . Tai sao các vùng cao nước ta lại không biết thưởng thức chúng như những bà hòang diểm lệ của các lòai hoa nhỉ ? .

Các thứ giống nội địa Ca Li , là những giống ít yêu cầu lạnh Fairy Petticoat, Coral Charm, Felix Crousse , Mons, Jules Elie , và Red Charm . Gần bờ biễn cũng nên thử nghiệm các giống Ca Li ít yêu cầu lạnh –“ low chill “. Ở vùng núi non Ca Li trái lại, nên lựa tất cả mọi giống mẩu đơn lai – hybrid peonies . Nước ta nên thử nghiệm các giống mộc mẩu đơn ít yêu cầu lạnh.