Khoa học – Kỹ thuật : 2009

Có cái gì mới năm 2009 về tiến bộ Khoa học – Kỹ thuật đáng cho Việt Nam chú ý (G S Tôn Thất Trình ) Sau đây là một số tiến bộ năm 2009, trích dẫn từ tạp chí Khoa học Phổ thông- Popular Science Hoa Kỳ, số tháng giêng 2010.             1-      Mơ tưởng xanh: vườn thẳng đứng Chúng tôi đã đề cập đến nông nghiệp thẳng đứng ở tạp chí bán niên san Định Hướng và tin tức Việt Nam cho biết đã thử nghiệm ở Hà Nội vườn “rau mầm, giᔓ trên nóc nhà cao ốc, sau khi cũng trình bày vỉa hè, khoảng giữa xa lộ vườn rau đô thị, theo khái niệm chúng tôi đề cập ở bài phát triển tỉnh Bà Rịa -Vũng Tàu tháng 4 năm 2009 cũng đã đăng ở Định Hướng 2009. Sau đây là dự án của kiến trúc sư John B. Carnett, dự liệu một mái nhà xanh ở thị trấn Greenwich, bang New York, sử dụng những kỹ thuật xanh mới nhất thủ hiện một gia cư bốn phòng ngủ, rộng 3500 bộ vuông (chừng 325 m2), một bộ vuông xây cất gíá 15.50 đô la Mỹ, thời gian xây dựng nhà chỉ cần 6 ngày là xong. Hầu tạo nên một sinh thái đời sống hoang dã, hút dẫn CO2, cô lập mái nhà. Thực vật trồng ở trên mái nhà này theo tác giả không những ngoạn mục mà còn bảo vệ gia cư chống lại những nhiệt độ thái cực, hấp thu carbon dioxiode và giúp cho mái nhà tồn tại 3 lần lâu hơn. Trước tiên phải biết đất đổ trên mái rất nặng và cân nặng hơn nữa khi thấm nước. Trước khi đổ đất, ông phải hỏi một kỹ sư hình dung sức nặng tối đa mái có thể chịu đựng. Tiêu chuẩn mái xanh là bề dày chừng 4 ngón Anh đất (11cm), cân nặng 38 - 51 cân Anh  (18- 25 kg) cho một bộ Anh  vuông vức (929 cm2). Đất càng sâu càng có nhiều lựa chọn loại cây trồng; nhưng 10 cm đất là đủ sâu cho nhiều loài hoa và rau cỏ. Bước kế tiếp là sửa soạn cho mái thoát thủy tốt đẹp và không thấm nước. Trước tiên, đặt một lớp mỏng vót nhọn vật cách ly để dẫn nước quá thừa thải vào một thùng chứa dưới đất. Trên đó trải một lớp trang trí pan nen dính vào mái, bằng chất dính nổi bọt. Những pan nen này cụng cấp một bề mặt cứng cho mái vườn và không cho rễ cây đụng đến mái. Lớp cuối cùng là cao su đặc biệt, không hư hòng vì thời tiết. Một khi mái đã hoàn toàn được bảo vệ thì mới thêm đất vào. Vài người đổ đất đầy cả mái, nhưng Carnett thì đổ đất vào một hàng khay. Khay công tên nơ rất dễ xếp đặt và dễ lấy đi khi cần sửa chữa mái nhà. Rất nhiều công ty cung cấp khay đã chứa đầy đất nhẹ cân, đặc biệt làm ra cho mái nhà xanh và cây cối đã trưởng thành. Tuy chúng rất tiện lợi nhưng giá đắt, đến 20 đô la Mỹ một bộ Anh vuông. Nhờ mua khay và đất bán theo đống và tự đổ đất vào khay, Carnett đã hạ phí tốn xuống chỉ còn 5.50 đô la Mỹ một bộ Anh vuông.  Từ trên xuống dưới, bên trong mái nhà xanh có những gì? :  Đất: 10 cm đất nhẹ là đủ để trồng nhiều loại cỏ và hoa hoang dại rồi.  Cao Su: những tấm polymer nhiệt, tên gọi là TPO, bảo vệ chống lại nhiệt độ thái cực và UV phá hại. Các bảng mái - roof board: những thảm sợi gương - fiber glass tạo ra một bề mặt cứng trang trị. Chúng cũng giữ cho mái khỏi bị mốc meo - mold và rễ đâm lũng.      Chất dính: bọt nổi làm dính bảo đảm từ các bảng mái đến các pannen cách ly dưới bảng Cách ly vót nhọn: để vườn cao ốc là một pan nen mái nhà, dày 28 cm, đặt thành một lớp độ dốc nhẹ giúp thoát tháo nước thặng dư. Pan nen mái nhà: nền vườn cao ốc là một pan nen mái nhà, dày 28 cm, làm bằng polystyrene nới rộng tái sinh, có thể chịu đựng đến 32 kg cho một bộ Anh vuông. 2-      Đại Dược Phòng dao động, lắc lư ở mép bìa ghềnh đá môn bài chăng? Chúng tôi đã đề cập đến việc chế tạo thuốc tây tương thích chung - generics ở bài tháng tư năm 2008. Việc chấm dứt thời hạn môn bài - patents trên vài loại thuốc tây lớn nhất có nghĩa là ngày nay sẽ có thuốc thay thế tương đương tương thích chung rẽ tiền hơn nhiều, nhưng đồng thời cũng có thể có nghĩa là sau này ít thuôc tây mới hơn xưa. Quá lâu rồi Lipitor ơi! Sẽ gặp nhau lại Advair! Năm 2009 đánh dấu khởi sự cái gọi là ghềnh đá môn bài, khi các đại công ty Dược phẩm sẽ mất đặc quyền môn bài trên nhiều lại thuốc nhản hiệu chánh- brand- name bán chạy nhất. Các công ty có thể nhượng lại mức bán trị giá 140 tỉ đô la Mỹ vào năm 2016, khi các dịch bản rẽ tiền thuốc tương thích chung di chuyển đến thị trường. Theo Dan Carpenter, đồng giám đốc Sáng kiến Thuốc Men và Xã hội viện đại học Harvard, tin tốt đẹp là ít nhất trong 10 năm tới, tiền mua thuốc cần có toa bác sĩ sẽ giảm nhiều hay sẽ rất khiêm tốn cho người tiêu thụ. Thế nhưng tiết kiệm này có thể làm cho các phòng mạch bác sĩ trống không ngày mai. Tháng 11 năm 2011, công ty Pfizer sẽ mất môn bài đặc quyền thuốc chữa cao mỡ cholesterol Lipitor, mà mức bán năm 2008 lên đến 12.4 tỉ đôlà. Lipitor là một trong các thuốc tây bán chạy và lời nhất ở lịch sử dược phẩm. Và lại không có thuốc tây nào mới nổi bật khả dĩ thay thế Lipitor. Tổng số thuốc tây được FDA chấp thuận mỗi năm đã trụt xuống, từ trung bình 35 loại thuốc từ năm 1996 đến năm 2001, chỉ còn 22 thuốc từ năm 2002 đến năm 2007. Vài trụt dốc là do thể lệ điều hòa an toàn khăc khe hơn; một phần là phản ứng với các vấn đề do thuốc Vioxx gây ra. Vioxx là một thuốc chữa đau nhức được FDA chấp thuận cho dùng, nhưng lại được hãng tình nguyền lấy ra khỏi các kệ bán, năm 2004, khi nhiều nghiên cứu cho biết là 139 000 ngươi dùng Vioxx đã bị tim ngưng đâp. Thiếu mất 12 tỉ đô la từ Lipitor và những thuốc tây chánh hiệu khác, tài khoản dành cho Khảo cứu và Phát triển R&D sẽ bớt đi nhiều. Vụ này sẽ làm dân Hoa Kỳ đau đớn, khảo cứu của Giáo sư Doanh nghiệp Frank Lichtenberg, viện đại học Columbia, trình bày là số thuốc tây mới dùng được liên hệ đến tuổi thọ lớn hơn. Giáo sư Xử lý Chiến lược   Stuart Graham, Viện Đại học Kỹ thuật Georgia, các lựa chọn phát triển thuốc có những hậu quả lâu dài. Chúng ta đang làm quyết định đầu tư hôm nay về các ảnh hưởng các loại thuốc tây mới chúng ta sẽ có trong mười năm tới. Dự liệu trước những thay đổi này, năm 2011, Công ty Eli Lilly nhắm giảm phí tổn đến 1 tỉ đô la Mỹ, bằng cách cho nghĩ việc 5000 nhân viên. Các công ty khác đang cố chạy lẹ để thâu lời nhờ vài loại thuốc hứa hẹn đã có sẳn ở đường ống tổ chức. Mới đây Pfizer kết thúc mua hãng Wyeth và công ty Roche nhập chung với Genentech. Cuối cùng, thời đại thuốc tây bom tấn, có thể có nghĩa là những thay đổi căn bản cách nào các đại công ty Dược Phẩm hoạt động. Cho đến nay, các công ty đã tụ điểm phát triển những thuốc tương đối đơn giản, lời nhiều như các statins hay chống trầm kha- antidepressants . Muốn có lời, các công ty có lẽ phải tập trung vào các thuốc phức tạp hơn, chữa trị mập phì, ung thư hay các bệnh miễn nhiễm và dây thần kinh. Tỉ dụ, mới đây Pfizer tuyên bố một thuốc mới cho phong thấp xương - osteoarthritis. Tuy nhiên đối với hàng triệu người khổ sở mắc những bệnh khó chữa, thay đỗi vẫn còn chậm như rùa bò. 4 loại thuốc tây mới cho y khoa thế kỷ 21 sẽ đụng đến các kệ bán dược phẩm năm 2009 -          Một viên thuốc chứa mọi chứng đau tim : Polypill La Bô Ferrer trưng bày một viên thuốc gồm 3 loại thuốc chống tim ngưng đập - heart attacks và mua rẽ hơn là các viên thuốc cá nhân. Phối hợp aspirin với các thuốc hạ cao huyết áp và cholesterol, viên thuốc này có thể khiến các bệnh nhân chịu uống thuốc tây. -          Loãng máu an toàn hơn: Pradaxa Hãng Boehringer Ingelheim Pradaxa giảm bớt hiểm nguy đứt mạch máu nảo - stroke hữu hiệu như là thuốcCoumadin - warfarin, đã dùng hơn 50 năm nay, nhưng lại khỏi cần theo dõi thường xuyên chảy máu nội tạng và ít bị đau gan hơn. -          Mất cân mau hơn : Qnexa Một thuốc bác sĩ cho toa nhiều, tên gọi là phentermine, phối hợp với một thuốc nguyên dùng trị động kinh - epilepsy, là thuốc Qnexa, là một viên thuốc bọc - capsule, đưa tới   mất cân gần hai lần hơn là phentermine đơn độc: mất đến 15% cân lượng một thân thể trong vòng 52 tuần lễ. -          Bớt tiểu đường: chỉ cần uống Exenatide một lần mỗi tuần lễ. Eli Lilly/Amylin hoạt động với Alkermes để gói thuốc tiêm được exanetide thành những viên cầu vi tiểu - microspheres, giải tỏa chậm - slow release vào máu. Đây là thuốc chữa tiểu đường loại 2, lần đầu tiên chỉ cần uống một lần mỗi tuần. 3- Lần đầu tiên thống kê, tổng kiểm kê đời sống biển                  Các nhà khoa học, đến ngày nay, đã xác dịnh gần 250 000 loài biển và mỗi năm lại định danh thêm được 1400 loài nữa. Cách đây 10 năm, những nhà ngư học -ichthyogists lãnh đạo, do cơ quan Alfred P. Sloan Foundation tài trợ, đang cố tâm thực hiện một nhiệm vụ tuồng như không có thể làm được: tạo ra một bảng liệt kê mọi loài - species biết được ở đại dương, trình bày nơi nào chúng sinh sống và hiện có bao nhiêu loài cả thảy. Thống (tổng kiểm)Kê Đời sống Biển - the Census of Marine Life (CoML) ra đời. Dự án này đáng được Việt Nam theo dõi vì diện tích biển Đông và biển Tây Việt nam rộng ba lần hơn diện tích lảnh địa, đất lục địa, vài nơi đang bi Trung Quốc ỷ thế mạnh xâm lấn, chiếm đóng hay vi đánh bắt ngư sản lậu của nhiều ngoại quốc. Hiểu biết toàn diện dữ liệu còn giúp bảo tồn đại dương, phần hải phận đặc thù kinh tế Việt Nam. Dự án bừng lên thành một cộng tác liên quan đến 2000 nhà khoa học của hơn 80 quốc gia   đã làm khảo sát các cư dân biển trong quá khứ, hiện tại và tương lai, xét xem có bao nhiêu loài hiện hữu, nơi nào chúng sinh sống và đa dạng sinh học tổng thể của đại dương. CoML sẽ thành hình ngày 4 tháng 10 năm 2009. Thành quả CoML sẽ phổ biến công cộng tại Cơ Quan Hoàng Gia Anh tại Luân Đôn. Các nhà khoa học CoML đã xây dựng những mô hình computer tiên đoán tương lai hệ thống sinh thái - ecosystems, xét xem đa dạng sinh học giảm đi bao nhiêu mỗi năm; khi một số loài sẽ tuyệt tích vì lạm thác đánh bắt ngư sản tiếp tục và khi các rặng san hô có cơ chết đi vì thành quả của acid hóa đại dương và đổi thay khí hậu. Rất nhiều khảo cứu sử dụng những kỹ thuật mới mẽ hơn gồm cả sonar uy vũ  có thể tìm ra tôm sinh sống gần 4 km dưới biển, các đánh dấu bằng vệ tinh cho thấy cá ngừ vượt ngang Thái bình Dương 3 lần chưa đầy một năm và phân tích DNA có cơ theo dõi thay đổi mau chóng đa dạng sinh học đại dương. Các nhà khoa học sẽ dùng những khám oha’ này để hướng dẩn chánh sách bảo tồn và giúp xử lý ngư nghiệp hải sản. Dù cho CoML chưa khởi động một dự luật nào ở Hoa Kỳ, dự án CoML đã ảnh hưởng đến Qui Ước Luật Biển của Liên Hiệp Quốc, một khung luật lệ duy nhất, nhắm bảo vệ đại dương mở toang và biển sâu. Trước CoML, những luật này bị kềm giữ vì thiếu dữ liệu chắc rắn (cứng). Nhưng nay, nhờ thông tin di chuyển xuất phát từ dự án đã thông báo cho lịch trình pháp luật quốc tế toàn cầu. Và điều này đã hoạt động mạnh mẽ. Thành quả trực tiếp của thống (tổng kiểm) kê là những vùng đại dương rộng lớn trên thế giới dễ bị tan vỡ, đã bị cấm đánh bắt cá.  3-      Các nhà tích cực môi sinh Trung Quốc làm sống lại những dự án xanh a-      Những đập thủy điện không làm hại: 12 dự án thủy điện mới trên sông Dương Tử - Yangtze River sẽ làm gián đọan sinh thái 188 loài cá. Nhóm tổ hợp Bảo Tồn Thiên nhiên và Dự án Tam Điệp -Three Gorges Project sẽ phát triển một chương trình phục hồi cho các đầm lầy, đồng bằng ngập nước liên lụy, hầu duy trì những sinh thái cá, nhưng có thể vấp ngã, cản trở vì Chánh quyền Trung Quốc chưa chấp thuận và vùng sông phía trên đập có thể bị lũ lụt nặng nề.             b-  Xây cất Xanh 21 tỉ bộ Anh vuông (1.80 tỉ m2 ) xây cất tổng cộng ở Trung Quốc tiêu thụ 25% tổng năng lượng quốc gia. Hai xây cất đầu tiên Cảnh Quan công Viên Xanh Bắc Bình - Beijing Parkview Green và Trung tâm Venker là hai thí sinh đầu tiên của Trung Quốc mong đoạt giấy ủy nhiệm Xanh (môi sinh) và hữu hiệu năng lượng. Ủy Ban Bảo vệ Tài Nguyên Thiên Nhiên giúp phát triển các tiêu chuẩn dán nhãn và sác xuất năng lượng đầu tiên ở Trung Quốc cho các xây cất. Nhung có thể vấp ngã vì chánh phủ Trung Quốc e ngại sử dụng một nhóm thứ ba định sác xuất năng lượng đi thanh tra các xây cất, và thích dựa trên các chức quyền chánh phủ hơn, thường hay thiếu nhân viên và đôi khi thiếu khả năng nữa.             c- Gỗ bền vững Trung Quốc là nhà chế tạo đồ mộc, tủ giường bàn ghế - furniture số một thế giới. Trung Quốc mua một trong hai súc gỗ nhiệt đới hạ rừng ở các quốc gia khác. Liên Minh Rừng Mưa - Rainforest Alliance đang cùng Ikea qui định gỗ làm đồ mộc Trung Quốc nguồn gốc nơi nào và có đốn gỗ tại các rừng hợp pháp và vũng bền không. Vấp ngã tiềm năng là vì hệ thống theo dõi gỗ súc (gỗ đẳn) rất lỏng lẽo ở Trung Quốc. Một hệ thống theo dõi hữu hiệu hơn phải làm lại từ đầu. Nhắc lại là việt Nam cung xuất khẩu đồ mộc, tre mây … mỗi năm đến máy tỉ đô la Mỹ, có khi trên hẳn giá trị xuất khẩu gạo!