Marquez, nhà văn đoạt giải Nobel văn chương 1982

Giới thiệu cùng các bạn già, một nhà văn, văn hóa la tinh Nam Mỹ, con cháu Việt Kiều Hoa Kỳ, thấm nhuần hơn cha ông:

Truyện “Một Trăm Năm” sẽ được Marquez, nhà văn đọat giải Nobel văn chương năm 1982 viết tiếp !

Tôn thất Trình

Chúng tôi biết rất ít về văn hóa, văn chương la tinh Nam Mỹ, dù rằng đã có may mắn, khi làm việc ở Lương Nông Quốc tế- Fao Roma, nhiều lần thăm viếng vài nước Nam Mỹ như Brasil (thủ đô Brasilia, các vùng trồng lúa, trồng đậu mở mang lưu vực Amazonia, Goinia – Goias,  Sao Paulo, Rio de Janeiro…) hay Mexicô (vùng Santa Cruz, Campeche, quanh thủ đô Mecico City…) và được chiêm ngưõng văn minh Incas, một anh bạn đồng nghiệp cũ Bộ Canh Nông, không những giỏi Hán học mà còn giỏi tiếng Tây Ban Nha, cho biết nhiều phong cảnh các xứ Nam Mỹ anh đã viếng thăm, đặc biệt là điêu tàn Machu Pichu vuơng quốc Da đỏ, trên  thung lũng biệt lập, cô qụanh đỉnh núi cao dãy Andes, xứ Peru.

Mãi đến khi  về hưu, mới “lén” đọc được vài cuốn sách của nhà văn Gabriel Garcia Marquez, con gái mua học bài, Hoa Kỳ hay ít nhất là bang Ca Li buộc sinh viên Mỹ phải đọc, khi học môn văn chương quốc tế.

Đầu năm 2007, sau khi được điều trị, từ năm 1999 ung thư bạch huyết ỏ Trung tâm Y khoa đại học UCLA  và được tuyên bố là sạch bệnh, Marquez cho biết  quyết định viết  tiếp tục các tập II Hồi ký (Memoirs) của ông.

Công trình của ông  gồm 11 truyện, 4 tập truyện ngắn và nhiều tài liệu báo chí . Marquez nay đã 80 tuổi. Tin mới tốt đẹp này đúng là một  quà tặng bất ngờ cho dân gian xứ Colombia, Nam Mỹ, đang tụ họp một tháng trời, kỷ kiệm ngày sinh nhật Marquez, như thể là một biểu thị xứ sở ngưỡng mộ một con em, danh tiếng  vang lừng thế giới.

Ngày 26 tháng ba 2007, kết thúc bằng một hội hè ở thành phố thuộc địa Cartagina, với một danh sách khách mời  phong cách xứng danh nhân vật tòan cầu, gồm các tác giả nổi tiếng, vua chúa, chánh khách và cựu tổng thống Mỹ Clinton.

Bạn thân lâu đời và cộng tác viên Plinto Apuleyo Mendoza nói trong điện thọai từ Bồ Đào Nha là “Gabo”, tên gọi Garcia ở nước này, đang viết tiếp những hồi ký, ngưng ngang  giữa thập niên 1950, khi ông sống ở Paris. Tỉ như tập bán chạy nhất “Sống Để Kể Chuyện” (“Live to Tell the Tale”) xuất bản năm 2004 . 

Mendoza, có lúc làm đại sứ Colombia ở Bồ Đào Nha cho biết: “Marquez hỏi về ngày giờ và nơi trú ngụ, hầu giúp lại trí nhớ để  tiếp tục viết hồi ký. Tôi trả lời rằng Gabo phải trung thành với hồi ký. Đây không phải là tập kể lý lịch mình.” 

Mendoza là cha đở đầu  của Rodrigo, một trong hai con trai Marquez, một giám đốc xi nê thành công ở Hồ Ly Vọng. Marquez từ chối một yêu cầu phỏng vấn.  Chưa có quyết định ngày xuất bản  cho những tập hồi ký mới. Nhưng nếu công trình quá khứ của ông là phần mở đầu, chắc chắn hồi ký sẽ bán cả triệu cuốn bản dịch khắp thế giới .

Ngòai kỷ niệm ngày sinh nhật Garcia Marquez, lễ hội cũng đánh dấu 25 năm, ngày ông đọat giải Nobel văn chương và 40 năm,  xuất bản  vào năm1967, cuốn sách giúp ông đọat giải Nobel: “Một Trăm Năm Đơn Độc” (“One Hundred Years of Solitude”). Cũng kỷ niệm luôn 60 năm, cuốn sách ảo tưởng đầu tay của ông xuất bản năm 1947, kể một câu chuyện ngắn “Nhẫn nhục Lần thứ ba” (“The Third Resignation”). Lễ hội xi nê Cartagena  tháng ba 2007 vừa qua, trình bày cả 7 phim làm ra từ các sách Marquez. Phim thứ 10. “Tình yêu thời thổ tả” (“Love in the Time of Cholera”) đang đóng ở Cartagena. Do Mike Newel đạo diễn, sẽ ra mắt năm 2007.

Cột mốc văn hóa và xuất bản, “Một Trăm Năm Đơn độc” đã bán 20 triệu cuốn khắp thế giới, chỉ thua có  cuốn “Don Quixote” (Ngài Quí tộc Viễn vông) trong số truyện tiếng Tây Ban Nha,  theo Gerald Martin, nhà viết tiểu sử Marquez. Martin cho biết nhà viết truyện gốc Colombia này  là  nhân vật văn chương được biết tiếng trên tòan cầu nhiều nhất, kể từ nhà văn Mỹ Ernest Hemingway.  Ông đem lại chỉ  những tin tức gì tích cực nhất  cho một quốc gia, bất hạnh thay, ít ai biết đến phần tích cực (ở Hoa kỳ, Colombia lừng danh với các tay đầu sỏ ma túy).  Martin là một giáo sư ngôn ngữ cận đại, đại họcPittsburg.

Ít nhất, Garcia Marquez cũng là một thần tượng  quốc gia Colombia. Dù cho ông  ít khi trở lại xứ sở mình sinh trưởng, vì lý do an ninh. Ông cư ngụ phần lớn ở gia cư chánh, tại thủ đô Mexico City, kể từ những năm đầu thập niên 1960. Ông tài trợ một trường báo chí ở Cartagena, nhưng ông chỉ thường xuyên xuất hiện trước công chúng, khi có trình diện gỉai thưởng báo chí ở thị trấn Monterrey, xứ Mexico, do đại công ty khổng lồ Mexico là Cemex tổ chức, theo lời người em trai Jaime Garcia Marquez, giúp trường Cartegena họat động . 

Một dân xứ Colombia danh vang

Theo David Bushnell, một giáo sư  hồi hưu, viện đại học Florida viết bài tiếng Anh lịch sử xứ Colombia, Gabriel Garcia Marquez là dân Colombia đầu tiên kể từ thời tổng thống Simón Bolivar, thật sự được quốc tế biết danh. Nhờ ông mà thế giới mới biết Colombia, đầy rẫy những tương phản  thất vọng cũng như quyến rũ. Cuốn “Một Trăm Năm Đơn Độc” đã đưa việc thiết lập “hiện thực huyền ảo” (magic realism) của Marquez lên thành một hình thức văn chương, phối hợp kỳ diệu với sắt đá. Garcia Marquez nói rằng ông hấp thu phong cách này, từ các chuyện kể  bà ông kể cho ông nghe và từ các truyền khẩu của những nhóm Phi Châu và bản xứ, sống ở bờ biển Caribbean nước Colombia, nơi ông khôn lớn.

Một tên khác Garcia Marquez phịa ra là Macondo, một địa điểm ảo tưởng nơi xảy ra “Một Trăm Năm” và nhiều câu chuyện khác, mô hình theo Aracata, môt kho hàng chứa chất chuối ọp ẹp, cách Cartegena vài giờ vế phía đông, nơi ông sinh ra ngày 6 tháng 3 năm 1927.

Arataca dân số 21 000 người, đã cố gắng trông cậy vào tiếng tăm của ông, đễ chuyễn thành một thị trấn du lịch. Năm ngóai, các chức quyền thị trấn đã bỏ phiếu trưng cầu dân ý, đổi tên chánh thức thành Macondo. Biện pháp này không được Marquez hổ trợ và đã thất bại ê chề, khi quá ít người đi bỏ phiếu. 

Raul Jimenez, nhà phối hợp văn hóa Arataca, nói rằng, tuy vậy thị trấn vẫn dành 5 ngày ở lich trình lễ hội,  tỏ lòng ngưỡng mộ, ngay tại nhà ông sinh thành, nay là một viện bảo tàng. Jimenez nói: Garcia Marquez rất quan trong đối với chúng tôi vì ông sinh ra ở đây và đối với mọi người dân Colombia, vì ông đã phát ra nhiều tin tốt đẹp cho Colombia, một quốc gia phát xuất phần lớn tin xấu xa thôi.

Sách tiểu sử Marquez của Martin sẽ chào đời năm 2008. Martin nói: trái với công luận,  truyện “Một Trăm Năm” không khởi đầu phát triễn rầm rộ văn chương Mỹ La tinh vào thập niên 1960. Martin điện thọai từ Cartagina cho biết là vào thời điểm này, các nhà văn chánh như Julio Cortáza ở Á Căn Đình (Argentina), Carlos Fuentes ở Mexico (Mễ Tây Cơ)  và Mario Vatgas Llosa ởPeru  đã viết ra nhiều truyên hay nhất của họ rồi . Nhưng không còn nghi ngờ gì nữa, chính Gabo đã làm nổ tung thêm phát triễn này.

Thành công vào tuổi tứ tuần

Martin nói : “Một trăm năm” xuất bản khi García Marquez 40 tuổi và đang muốn nghỉ viết. Sau một sự nghiệp làm báo, trong đó ông  đăng bên cạnh báo, những  truyện và chuyện kể. Ông họat đông  một thời gian ngắn với cơ quan quảng cáo  của J.. Walter Thompson tại thủ đô Mexico City để đủ sống qua ngày, trước khi tung ra  cuốn sách lớn lao này.

Lễ hội sinh nhật ở Cartagena, bắt đầu ngày thứ sáu 26 tháng ba năm 2007 và sẽ khai mạc Đại hội Ngôn Ngữ Tây Ban Nha lần IV, có vua và hòang hậu Tây Ban Nha tham dự. Tổng thống  Alvaro Uribe cũng tham dự, cùng nhiều vị nguyên lảnh đạo quốc gia khác. Theo lời  một nữ phát ngôn viên bộ văn hóa Colombia, ông bà Clinton, đã trở thành bạn thiết của García Marquez, đã yêu cầu có chỗ đứng trong chương trình để tỏ lòng ngưỡng mộ bạn. Nhưng Fidel Castro năm nay cũng 80 tuổi,  bạn thiết của Garcia Marquez, lại không tham dự được vì bệnh nặng.

Nhà văn đã bị các bạn người viết đồng nghiệp, chỉ trích mảnh liệt, vì vẫn duy trì  tình bằng hửu lâu dài  với nhà dộc tài Fidel Castro.  Như thể đã đồng ý chấp nhận ngầm chánh sách ngăn cấm tự do ngôn luận ở Cuba .

Trong một phỏng vấn Thời Báo (The Times), tác giả người Colombia, đã trả lời chỉ trích, nói rằng: “Hoa Kỳ phải từ bỏ ám ảnh khiêu dâm (pornographic obsession) đối với nhà lảnh đạo Cuba. Marquez tôi có nhiều bằng hửu trên thế giới mà nay chỉ vỏn vẹn còn một mà thôi.” Trái lại, García Marquez không làm điều gì sai quấy ở Colombia, khi ông rời bỏ trường Luật, và làm việc cho nhiều nhật báo, trước khi viết truyện ảo tưởng, tòan thời gian.

Tại lễ hội chiêm ngưỡng ngày 26 tháng ba, năm 2007, Fuentes nước Mexico sẽ phát biểu và Victor García  de la Concha, giám đốc Hàn lâm viện Hòang gia Tây Ban Nha, nhà ngôn ngữ học Tây Ban Nha danh tiếng, đã hòan thành xuất bản một tự điển dứt khóat, sẽ trao cho García Marquez một sao bản kỷ niệm một bản in mới sách “Một Trăm Năm Đơn Độc”. Hành động  khai mào chánh thức in một 1 triệu  cuốn sách, sẽ bán theo giá phải chăng, suốt Nam Mỹ La tinh và Tây Ban Nha.

Elvira Cuero de Jaramilllo, bộ trưởng văn hóa  Colombia nói rằng tụ hội phi thường của nhiều sinh nhật  quan trọng như thế, trong một năm, chỉ có thể xảy ra cho một nhân vật như García Marquez mà thôi. Conrado Zuluaga, giám đốc biên tập các nhà  xuất bản Liên Nam Mỹ, ở thủ đô Bogota, nói : “Gabo là nhà ‘Giải Phóng’ của chúng ta, đã giúp chúng ta hội nhập trong văn chương chúng ta yếu tố huyền diệu  sống động mỗi ngày trong thân thể chúng ta. Không còn nhà văn nào khác viết được như thế  cả” 

(Phỏng theo nhà báo Chris Kraul )