Đôi chút kiến thức thô thiễn về quan niệm kiến trúc tân thời , hậu cận đại thế giới cho xây cất , đô thị hóa cho 25-50 triêu ( ? ) dân Việt tỉnh thành mới cũ tương lai, nhân dịp :
Kiến trúc sư Pháp Jean Nouvel đọat giải Pritzker năm 2008
G S Tôn Thất Trình
Có lẽ đã đến lúc Việt Nam hòa nhập theo trào lưu kiến trúc Thế giới, Á Châu chăng?
Chúng ta , ngoài thời kỳ Pháp thuộc , chỉ biết mô phỏng kiến trúc Tàu , đặc biệt thời nhà Thanh , điển hình nay là nhà hồi môn cho con gái của triệu phú tư bản đỏ ở Nghệ An. Thập niên 1950 , du học ở Pháp, may mắn được ở khu cư xá đại học ngoai ô Paris Cité Universitaire, có một bạn Việt đươc ở gần Nhà Thụy Sĩ- Maison Suisse , nên quan sát được nhiều lần chi tiết xây cất phái Cận Đại Le Corbusier, nổi tiếng thế giới lúc bấy giờ .
Thập niên 1960, mục kích nghệ thuật Âu -Á hòa hợp hơn, điển hình là Dinh Độc Lập , nay là dinh Thống Nhất ? do cố kiến trúc sư Ngô viết Thụ, đọat giải khôi nguyên La Mã năm 1954 ( ? ), Pháp , ở Paris
Tưởng cũng nên nhắc lại là suốt thời kỳ ảnh hưởng văn hóa Pháp , Việt Nam chỉ có một người đọat giải khôi nguyên kiến trúc Pháp ( gọi là giải La Mã- Grand Prix de Rome , và một lần đọat giải La Mã klhôi nguyên hội họa ( anh chị Tráng biết tên họa sĩ này, còn tôi lâu ngày quên mất rồi ) .
Tưởng cũng nên nhắc lại là suốt thời kỳ ảnh hưởng văn hóa Pháp , Việt Nam chỉ có một người đọat giải khôi nguyên kiến trúc Pháp ( gọi là giải La Mã- Grand Prix de Rome , và một lần đọat giải La Mã klhôi nguyên hội họa ( anh chị Tráng biết tên họa sĩ này, còn tôi lâu ngày quên mất rồi ) .
Thập niên 1970, trên thế giới kiến trúc đã đi vào thời hậu cận đại; các nước Á châu như Hồng Kông, Singapore , Trung Quốc, Mã Lai Á , Inđônexia… đều thực hiện dinh cơ cận đại, trong khi chúng ta mãi lo chiến tranh, vẫn lẹt đẹt cho đến ngày nay, đeo đuổi những họa kiểu nữa Tàu nữa Việt, như kể trên .
Thập niên 1980 , được xem những tân trang hay xây cất mới hậu cận đại, ở trung tâm thành phố San Francisco và nhất là Los Angeles
Giải thưởng kiến trúc Pritzker tưởng thửởng Jean Nouvel năm 2008
Năm 1979 , dòng họ Pritzker , chủ tịch hội đồng quản trị Cơ quan dây chuyền khách sạn Hyatt Foundation, tặng 100 000 đô La Mỹ tiền thưởng cho ai đọat giải này, rút từ ngân sách Cơ Quan Hyatts , tọa lạc tại thành phố Chicago . Giải Pritzker là giải danh dự lớn nhất của ngành kiến trúc trên thế giới . Jean Nouvel sẽ được trao mề đay đồng thau giải thưởng này, ngày 2 tháng sáu năm 2008, ở Thư viện Quốc hội Hoa Kỳ , thủ dô Hoa thịnh Đốn . Giải Pritzker đã tưởng thưởng những kiến trúc sư tài danh, trong số đó Nouvel kể tên những vị ông cảm phục như Frank Gehry, Renzo Piano, Richard Rogers , Norman Foster , Glen Murcutt và Herzog & de Meunier .
Thomas J. Pritzker , chủ tịch Hyatt Fondation , lưu ý là hội đồng chấm giải nhìn nhận công trình Nouvel là kiên trì , đầy tưởng tượng, hoa mỹ , phong phú , trên hết là một đeo đuổi không biết chán thí nghiệm sáng tạo . Biểu dương nói rằng Nouvel đã đẩy mạnh bàn luận và tập quán kiến trúc tới những giới hạn mới . Trí óc tọc mạch và lẹ làng đưa ông tìm hiểm nguy ở mỗi dự án ông làm . Cho nên , bất kể mọi mức độ thành công cũng đã mở rộng lớn lao từ ngữ kiến trúc hiện đại .
Nouvel nói : “đối với tôi , mọi xây cất là một phiêu lưu . Tôi khảo cứu mọi dự án . Tôi bàn chuyện với nhiều người . Mỗi xây cất có một liên hệ đến khí hậu , đến gió thổi , đến những màu sắc dinh thự quanh đó. Tôi đi tới một khái niệm cảm thông mọi thông số tại chỗ . Khi có được tất cả những cưỡng chế đó , tôi khởi sự . Không cưỡng chế , kiến trúc không hiện diện được. Đúng thêm là một nhà điêu khắc nghệ thuật . “
Họa kiểu lắp đặt
Nouvel nói ông quyết tâm chống cự lại với điều ông gọi là sự đồng nhất thế giới đô thi hóa ( kiểu các khu phố kiểu Mỹ như Phú Mỹ Hưng ở nước ta) . Ông tiếp : “khi bạn đi khắp thế giới, bạn thấy mọi xây cất y hệt nhau, và tuồng như bạn đi chỉ có một nơi thôi . Tôi luôn luôn phấn đấu để có những kiến trúc đặc thù . Tôi phấn đấu chống lại một kiến trúc tòan cầu ( tương tự nhau ) “.
Trong khi vài nhà kiến trúc nhắm vào tính cách ưu việt , Nouvel nói các họa kiểu của ông không thể tách rời khỏi những xếp đặt đã có . Ông cảm tưởng là mỗi vị trí có quyền có một mỹ học kiến trúc riêng biệt . Ngày nay ,các kiến trúc sư cố gắng tạo ra một thế giới nhỏ , một hòan cầu bé bỏng , một hòan cầu vi tiểu . Thật là quan trọng cố gắng tạo ra một xây cất dặt ở hòan cảnh, khung cảnh của nó . Mỗi xây cất phải là một mảnh đang thiếu của trò đố rối - puzzle . Không thể nào đặt xây cất vào một nơi khác . Đó là tiêu chỉ của Nouvel .
Carlos Jimenez nhà kiến trúc tại thành phố Houston, bang Texas, một trong những nhà chấm giải Pritzker năm nay , nói : chính sự kiện Nouvel sẳn sàng chịu nhận hiểm nguy cho mỗi ý kiến mới ở mỗi dự án, đã ảnh hưởng đến ban giám khảo . Theo Jimenez , ông ta có những tò mò trí thức mảnh liệt ; công trình này khác hẳn công trình kia , nhờ quyến rũ, mê họăc đó . Không phải ông ta đem lại một nhãn hiệu đặc biệt , và dán nhãn hiệu nơi nào ông họat động . Ông sâu sắc và bén nhọn hơn nhiều. Nouvel nhìn khung cảnh chung , không theo phương cách nghĩa đen, mà xem đó là cơ hội cho ý kiến mới , cho nối kết mới .
Bill Lacey , giám đốc điều hành giải Pritzker 7 năm trời, cho đến lúc nghĩ hưu năm 2005 , đã viết là Nouvel xé tan “ mỹ học trường phái cận đại và hậu cận đại, tạo ra một ngôn ngữ phong cách riêng cho mình “ . Nouvel nói ông trầm mình vào truyền thống., biểu hiệu , cảnh quan những vị trí ông làm, thích nghi chúng bất cứ ở đâu và bất cứ lúc nào.
Làm tháp Torre Agbar 2003 ( Agbar Tower ) ở thành phố Barcelona , Tây Ban Nha, ông mượn tháp nhọn trên mái – pinnacles quá quen thuộc của các họa kiểu Antonin Gaudi, nhà nghệ sĩ và kiến trúc dân Ca talan. Ông nói : đây là một hình dạng khắc chạm nổi của gió thổi trên đồi Montserrat, gần Barcelona Catalonia Barcelona
Ban giám khảo giải Pritzker nhấn mạnh là một trong những xây cất Nouvel hòan tất mới đây, Đường trụ sở Bảo Tàng - Quai Branley Museum ở Paris, một phô trương nghệ thguật địa phương Mỹ Châu , Phi Châu , Á Châu và Úc Châu, nhà kiến trúc đã hội nhập: trang trí tường , trần nhà theo các nghệ sỉ các châu này, thành quả là “ một xây cất táo bạo , không chính thống , có các không gian bất thường, trưng bày các vật thể và được hiểu theo phương thức mới mẽ .
Nhà chấm giải Victoria New House, thiết lập viên và giám đốc Cơ quan Lịch sử Kiến Trúc thành phố New York , khen ngợi những dự tính của Nouvel cho một hội trường hòa nhạc ở Paris, họa ra để bố trí lại hầu khan giả khỏi phải luôn luôn ngồi yên một chỗ . Bà nói: thật là một sáng kiến phi thường . Ý kiến đã lẫn vẫn từ lâu rồi, nhưng Nouvel đã giải quyết một cách vô cùng khéo léo . Ông chỉ luôn luôn thúc đẩy vỏ bọc , cố gắng thu nhận ý kiến có sẳn , đem chúng ra xa thêm. Tôi và các đồng nghiệp ở ban giám khảo có cảm tưởng Nouvel là một trong những kiến trúc sư táo bạo nhất, họat động hiện hửu .
Một nổ lực địa phương
Còn chưa ra lò là một dự án Nouvel, một xây cất Hoa Kỳ phía cực Tây Hoa Kỳ , ở số 1000 đại lộ Santa Monica , thị trấn Century City ( đã được trình bày trước đây trên vài mạng Internet Việt Kiều ) . Nouvel cho biết dự án chánh đã hòan tất và chi tiết cũng như giấy phép cho xây cất đang điều đình.
Xây cất có dạng một iPod , sâu 15m và cao 180 m , chứa 117 đơn vị gia thất , nhìn xuống một sân gôn ( sân cù ) và khắp thị trấn Century City . Nó sẽ có một câu lạc bộ, một hồ tắm hơi , một hồ bơi và nhiều tiệm ăn . Nó là một dinh cơ rất mảnh khảnh , Nouvel gọi tên là phiến lá hay lưỡi gươm xanh – green blade . Nouvel đặt trang trí cảnh vườn bên trong dinh cơ , giúp chung quanh gia thất có cây cỏ xanh tươi và vườn tượt xuyên qua các phòng ốc .
Nouvel cho biết là xi nê là một trong những ảnh hưởng quan trọng đến những công trình ông thực hiện. Chẳng hạn” Phiến Ngó mầm Chạy – Blade Runner “ ông cho là một phịm khó tin nổi, có một vị trí đáng ghi nhớ , chính là Xây cất Bradbury năm 1893 ở thành phố Los Angeles , bên ngòai bóng dáng kiểu La Mã , sân trong kiểu Victoria chói lọi . Đúng là một cách biệt lạ lùng , rời hẳn “ xi nê khoa học ảo tưởng , xếp đặt tại những thị trấn tương lai học, vào những tình huống bất thường “ .
Xi nê rất quan trọng đối với kiến trúc , vì thiết lập quan hệ mới giữa thời gian và hình ảnh , theo lời Nouvel . Bạn cấu thành , sọan ra một xây cất như thể bạn làm một phim xi nê … liên hệ giữa màu sắc và bóng tối và cái nhìn vào thị trấn vậy đó .
Nouvel cho biết là ông trở thành kiến trúc sư do một sai lầm . Khi còn trẻ , ông muốn trở thành nghệ sĩ và đã bắt đầu sơn, vẽ . Cha mẹ ông từ chối không cho ông học nghệ thuật , cho nên ông xoa dịu cha mẹ bằng cách theo học lảnh vực kiến trúc thực tiển hơn , với ý định là sẽ nhẹ nhàng chuyễn qua các lớp nghệ thuật.. Thế nhưng ông lai không rời học kiến trúc , không trở lui về lớp nghệ thuật nữa. Ông cười khúc khích. . Ông nói : đó là một sai lầm tốt đẹp .
Đặc điểm kiến trúc của Nouvel: bẻ cong vật liệu nguyên thô , theo phóng túng ông tùy hứng
Jean Nouvel là một nhà kiến trúc hiến cho phi lý một tên tốt đẹp . Ông thích thú đeo đuổi những họa kiểu, làm ngay hàng thẳng lối những mánh khóe thực tiễn thủ công xây cất và thế giới mộng tưởng của tiềm thức. Ngay hàng thẳng lối lại ít khí đóng kín không khí . . Không luôn luôn theo mệnh lệnh lô gic hay đường đáy căn bản . Thế nhưng cách này có thể tạo ra những chốc lát kiến trúc đáng chú ý và đôi khi siêu phàm .
Công trình trác tuyệt nhất của Nouvel, kịch tính không hề xấu hổ , trở thành cảnh ngộ , ngành nghề nghiệp ông đóng góp quan trọng nhất cho một văn hóa rộng lớn hơn , là khả năng sử dụng những vật liệu và lực lượng không khuất phục , thực tiễn nhất - thép , gương , phiến đá khối , lý học, gây nên xúc động cho ai tham quan . Ở vài dự án Nouvel , xếp hàng những vật liệu này , mâu thuẩn thay, tuồng như buộc thế giới lý học phải nhường bước cho ham muốn và cho trí nhớ . Ông thường ví ông với nhà giám đốc đạo diễn phim xi nê . Kinh nghiệm bước vào một công trình ông xây cất không khác gì mấy, bước vào một rạp xi nê tắt đèn , đen tối.
Khi các nhà kiến trúc hậu cận đại bắt đầu chỉ huy ngành kiến trúc vào cuối thập niên 1970 và đầu thập niên 1980, họ tái nhập tô điểm và trang trí lịch sử , như thể là một phương cách nối kết quá khứ. Nouvel , trái lại , dù ông lúc này đã trưởng thành trong khung cảnh hậu cận đại , ít thích thú quá khứ , được xem là một ý kiến bán được và tương thích chung, hơn là quá khứ cá nhân và tập thể. Theo ông, qúa khứ là một nơi bản chất thân mật .
Các xây cất của ông nhìn lui lai , không nghiêng mình trên nạng, theo những tham khảo chi tiết mốt cũ hay lịch sử đặc thù . Thay vào đó , chúng được thực hiện với những hình học trực tiếp và màu sắc táo bạo . Chúng liên quan tới vai trò của trí nhớ cho kiến trúc không bị chết đứng vì luyến tiếc, hòai cỗ. .
Dạng chân ngang đường này , ở ngành kiến trúc rất khó làm, và trong mấy chục năm gần đây, có lẽ chỉ có Frank Gehry và Aldo Rossi là làm hay hơn mà thôi . Thật sự , chính một câu Rossi viết về công trình của mình , tóm tắt hay nhất phần nào kiến trúc Nouvel . Mô tả một nhà hát nổi lênh bênh trên biển , Rossi họa kiểu cho Venice ( Venetia ) năm 1979 , Rossi tuyên bố là ông cố tìm “ một nơi kiến trúc chấm dứt và thế giới tượng tượng hay ngay cả phi lý khởi đầu “ .
Nouvel cũng đi theo tìm kiếm này ở công trình nhà hát Guthrie Theater, ông thực hiện tại thành phố Minneapolis , khánh thành năm 2006, trên bờ sông Mississipi. Bao phủ phần lớn bằng panel xanh dương - nữa đêm , xây cất có vẽ vụng về , vô duyên . Xấu xa trong hình , một bất tiện lớn ở thời đại thần tượng và tạo hình ảnh của ngành kiến trúc ; nhưng nó có những giá trị khác sâu đậm hơn , và cuối cùng ra có ý nghĩa hơn . Điệu bộ táo bạo hấp dẫn của Nouvel ở Guthrie là nâng cao ba tòa nhà hát riêng rẽ , có 1 100 , 700 và 250 chỗ ngồi , cao gần 4 tầng trên mặt đất . Điểm này khiến cho phòng đợi và vùng quầy rượu , ngay ngòai những nhà hát này, có một cái nhìn rộng rải trên sông Mississipi .
Quan trọng hơn nữa lá phương cách Nouvel họa kiểu giúp cho khán giả nhà hát Guthrie có được một kinh nghiệm kiến trúc tách rời thế giới thực tế , phản chiếu cùng lúc tình trạng trí óc , nhanh nhẹn và giống như mơ tưởng , do một bản kịch uy vũ sản xuất. Nguời có vé bắt đầu một hành trình ngắn đến chỗ ngồi, bước đi trên một cầu thang máy hẹp và chậm rì .
Hành trình lên trời giúp khán giả thêm cách ly , cả hai theo nghĩa đen, từ tầng sàn địa và một cảm giác xúc động , từ chốn tranh dành đời sống hằng ngày. Đó là một du hành từ thân thể đến trí nảo . Chấm dứt bên trong một trú ẩn tạm thời , một Arden
( Ca Li , tháng tư năm 2008 )
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét