Tuyển chọn hột giống Lai tốt hơn, cao năng hơn

Tương lai môi sinh, khi khí hậu thay đổi: 

G S Tôn thất Trình 

Phần IV :  

Lai tuyển chọn hột giống tốt hơn , cao năng hơn

(Xin xem phần I, II, III trong Tương Lai Môi Sinh Cộng Đồng Thế Giới - ngày 20 tháng 7 2012) 

      Ba lọai mễ ( ngũ )cốc chánh  cung cấp 60% calôri thế giới : lúa mì – wheat, lúa gạo – rice  và bắp ,ngô – corn, maize, nay   có thể nhắm  tuyễn chọn di truyền thích nghi hơn cho thay đổi khí hậu tòan cầu.

1-      Lúa gạo  lai tuyển với cỏ dại- weeds

         Khi nồng lượng carbon dioxide CO² tăng lên thì năng xuất lúa gạo cũng tăng thêm .  Chúng ta đã biết là lúa Thần Nông trên phương diện sinh lý cao năng là nhờ cải thiện làm cây lùn đi ( để bớt xài phí năng lượng ở cây  cao dài mà đua lên lên tích tụ ở  hột  các gié lúa), lá thẳng đứng để tăng tỉ lệ ánh sáng mặt trời đến được nơi quang tổng hợp, sử dụng carbon dioxide CO²  nước H₂O  để tạo ra carbohydrates ,thành phần trên 90 % hột gạo ... Thế nhưng  cỏ dại mọc song song với cây lúa lại cạnh tranh cây lúa  về nước và các dưỡng liệu, cũng sẽ tăng trưỡng có phần mau lẹ hơn, đe dọa  trong dài hạn tính cách vững bền ngành trồng lúa.  Những tin tức tốt đẹp theo  Lewis  Zizca , một nhà sinh lý thực vật học thuộc bộ Nông nghiệp Hoa Kỳ,  cho biết là những cỏ dại này  qúa gần gủi với cây lúa   khiến việc  lai chúng  cùng nhau, có thể  sản xuất ra những dòng lúa mới thích nghi đúng theo khí quyễn giàu thêm carbon.

       Nhóm Ziska bắt đầu nghiên cứu  cứu cỏ dại, cố tìm  những đặc tính liên hệ đến khả năng chế biến CO²  hửu hiệu  hơn. Rồi họ kế tiếp ,hợp tác với các nhà khảo cứu viện đại học Cornell,  xác định  những dấu chuẫn di truyền- genetic markers liên kết đến những tính trạng  qung tổng hợp cao này. Các nhà khảo cứu sẽ lai ( giao thoa )  cỏ dại  mang theo những dấu chuẫn mong muốn với các giống lúa gạo cận đại cao năng- siêu năng, tạo ra những dòng  lúa gạo cạnh tranh thắng lợi cỏ dại, khi các mức CO² gia tăng.

     Ziska có thể xác định nhưng tính trạng ông cần và thực hiện những sàng lọc – screening di truyền cần thiết  chỉ mất cả thảy 18 tháng, nhưng tiến trình cây lúa phát triễn đầy đủ , gồm luôn cả nghiên cứu những biến thiên – variables thế giới thực sự , từ khỏang cách lý tưởng giữa các hàng lúa đến mức  nhạy cảm sâu bọ, có thể kéo dài thêm 5- 10 năm nữa. Ziska nói rằng một cố gắng phối hợp  để lai cỏ dại với các giống cao năng hiện hửu có thể tăng thêm năng xuất  từ 20 đến 40 %.

     

        2- Thay bắp – ngô

   Năng xuất cao và mức chứa calôri cao đã biến bắp thành một mùa màng phổ biến nhất  và được trợ cấp cao nhất ở  Châu Mỹ.  Và đó là một  vấn đề mỗi ngày một cấp bách thêm .  Năm 2010, sản xuất bắp tiêu xài 9 triệu tấn  phân hóa học và dẫn tới phát thải khí nhà kiếng tương đương với 42 triệu tấn CO²  và chính ngay bắp  cũng là một cái gì chúng ta không có thể ăn dễ dàng  đâu. Theo lời  Jerry  Hatfield, một nhà sinh lý thực vật thuộc bộ Nông Nghiệp Hoa Kỳ,  độ tiêu hóa của bắp không chế biến không cao lắm. Chúng ta phải chế biến bắp một cách nào đó, qua nhà máy hay qua động vật. Đặt ra một bên những vấn đề này,  kẻ thương thảo- bẻ gãy vấn đề vẫn còn đó: cây bắp cận đại vẫn còn nhạy cảm với nhiệt lượng ( nóng nực )   hơn là các mẽ cốc chánh yếu khác. Và những cố tâm  tạo ra những giống kháng nhiệt và kháng hạn  xuyên qua  sửa đổi di truyền cũng chưa được chứng minh rỏ ràng. Một nghiên cứu gần đây tìm thấy là nhiệt độ  toàn cầu tăng 3.6 độ F có thể làm giá cả bắp( ngô )thăng trầm bấp bênh thêm hai lần.

    Mọi điều này giải thích tại sao nhiều chuyên viên  lại thay thế bắp bằng một danh sách  các nguồn thực phẩm chịu đựng được thời tiết khắc nghiệt hơn, bổ dưỡng hơn và hửu hiệu hơn . Sản xuất lúa mì tạo nên  chỉ phân nữa  phát thải nhiên liệu hóa thạch – fossil fuel của bắp  và cho 63% protein nhiều hơn. Các mùa màng khác thì  giao trả lại cho các đất trồng .  Đậu ( đổ  ) mỏ két ( đậu gà – chickpeas, pois chiche , có khi trồng ở miền núi Bắc Việt , tên khoa học là Cicer arietium) và đậu phụng ( lạc ) chứa hai lần protêin nhiều hơn bắp  và đồng thời  chúng cũng làm tăng lượng dưỡng liệu cho đất đai.  

3-      Hãy giúp cho lúa mì tiến trào

             Thách thức  lớn nhất khi sửa sọan cho mùa màng theo kịp thay đổi khí hậu là cố sửa sọan cho chúng thích nghi.   Ngay cả trong một vùng nông nghiệp, ảnh hưởng của hâm nóng tòan cầu cũng biến thiên.   Hảy lấy thí dụ bang Kansas Hoa Kỳ, nguồn gốc  1/5 tổng sản lượng lúa mì- wheat  Hoa Kỳ.  Nhiều phần  phía Đông Kansas  nay ẩm ướt 20% nhiều hơn cách đây  hơn một thế kỷ, vào năm 1900.  Lượng mưa  phía Tây Kansas  vẫn không mấy thay đổi  và vùng Tây này lại có trở  nên khô hạn hơn  vào thế kỷ tới. Trong lúc đó,  những dao động  ngắn hạn trở thành  thái quá hơn.  Năm ngoái, dù có gia tăng lượng mưa dài hạn trong vùng,  bang Kansas đã đặt cảnh báo hạn hán hay  khẩn cấp hạn hán tại mọi quận  phía Đông Nam bang.

          Stephen Jones, giáo sư  khoa học mùa màng và đất đai Viện đại học Washington State  University nói là có thể làm ổn định  năng xuất lúa mì  chống trả  khí hậu mỗi ngày mỗi thất thường hơn, bằng cách  phát triễn những dòng lúa mì mới, mỗi dòng thích nghi cho  mỗi khắc nghiệt đặc thù . Rồi gieo trồng  chúng càng nhiều càng hay. Jones tìm kiếm   những dòng ( giống ) lúa mì kháng hạn,  chịu đựng ngật lụt  và bệnh cây, đã được trồng ở Washington cách đây 100 năm ( nhưng đã thất sủng  vì chúng không luôn luôn cho năng xuất cao ) và lai tuyễn chúng  với các giống cận đại cao – siêu năng. Nông dân gieo những giống thành quả của công trình lai tuyễn này  và cuối mùa , thu thập  hột giống của những cây hiệu năng lớn nhất  dùng làm vụ mùa kế tiếp.  Chỉ trong vòng 8 năm, tiến trình này tạo ra những dòng – giống mới.Thử nghiệm năm 2010 ở quận Douglas Washington , một dòng  cho hiệu năng tốt đẹp nhất  trong số 59 dòng tranh đua, gồm luôn cả những dòng sửa đổi di truyền của  các hảng Monsanto và Syngenta.

    (Chiếu theo Maggie Koerth Baker,  nguyệt san Popular Science số tháng 7 năm 2012 )          

         

                   ( Irrvine , Nam Ca li,  ngày 3 tháng 7 năm 2012 )

.