Nước Hoa

   Làng tiểu công nghệ nước hương thơm cận đại nào ở Việt Nam ?

    Nước thơm thiên nhiên : những  mùi hương ít thấy, nay trỗi dậy ?

                                             G S Tôn Thất Trình

                                         … Nghe tiếng thơm liền liệu đến tìm hương

                                           Cánh du lang tha thướt  phất qua tường

                                           Áo công tử giải là vương nảo nuột .

                                           Này hoa ngọc bổng giật mình trắng muốt

                                           Thỏang tay tình gió vuốt bổng lao đao,

                                            Hương thêm say nên gió cũng ngọt ngào

                                            Hôn nho nhỏ mà mình hoa nặng trĩu….

                                    …    Gió chấp cánh cho hương càng tỏa rộng

                                             Xốc nhau đi vào trong cõi xa bay,

                                             Vì hương bay thì hoa tưởng hoa bay.        

                                             ( “ Hoa lài đêm” , Xuân Diệu  1916 -1985 )

                    

                                              Hoa lài , hoa lý, hoa ngâu

                                              Chẳng bằng hoa bưởi thơm lâu dịu dàng

                                                             ( Ca dao )

        Theo Phan Khoang ( Việt sử xứ Đàng Trong 1558-  1777 ), Tống -thị  vợ của  trấn thủ Quảng Nam  Nguyễn Phước Kỳ , con cả của chúa Sãi Nguyễn Phước Nguyên, khi chồng mất không theo cha về Bắc mà ở lại Đàng Trong. Tống – thị là một người đàn bà xinh đẹp, tính tình lẳng lơ , ăn nói khéo léo, đã làm mê hoặc được cả hai em chồng là chúa Thượng Nguyễn Phước Lan và chưởng Cơ ( Trung tướng ? ) Nguyễn Phước Trung mà còn gián tiếp  làm cảm động được lòng của chúa Trịnh Tráng nữa. Ngòai  tài sắc, Tống – thị còn quyến rũ thêm  nhờ xức một  xâu hoa  trăm thứ, sực nức mùi thơm lâu dài … (  trong số này ắt có hoa lài – nhài , hoa bưởi , hoa sen, hoa lý , hoa ngâu , ngọc lan, hoa hồng …), khác hẳn  hương thơm trầm kỳ nam, vang danh xuất khẩu lớn xứ Đàng Trong , từ thời chúa Tiên .

      Theo Adam Eastwood đồng tác giả  trang website LuckyScent.com bán các mùi thơm đặc thù và khó tìm  và ScentBar đối gía tài sản cố định của  trang website này , trên căn bản nước hoa  thiên nhiên chia ra ba lọai : hửu cơ - organics, thiên nhiên- naturals  và thực vật – botanicals . “Hương thơm thực vật – Botanicals perfume” có nghĩa  chúng  thảy đều là thiên nhiên  và cây cỏ , không chứa sản phẩm động vật, như sáp ong, xạ huơu – musk hay long diên hương – ambergris. Mùi thơm ngào ngạt – flagrance thiên nhiên  là những thành phần  tòan thiên nhiên, thay vì là những thành phần tổng hợp . Tuy nhiên nếu một sản phẩm không phải là hửu cơ , người xức cũng có thể bị phơi bày dưới thuốc sát trùng và phân hóa học dùng để sản xuất thành phần mùi thơm thiên nhiên.

       Lối mòn dẫn đến  nhà Roxana Villa  ở Đồi Woodland Hills đều trồng những hàng  hoa xôn trắng – white sage , hương thảo – rosemary ,  cây ngải – artemisia,  chanh vàng – citron và  phong lữ - geranium .  Gần cổng vào , những bụi hoa lài – jasmine sambac đang nở. Những cành thân giẽ- oak California yêu kiều  đang trải dài và những tổ ong cho mật , tầng ong và sáp ong .  Cảm hứng khắp mọi nơi,  khi Villa luyện đan  ở la bô tại gia  chứa đầy  tinh dầu, tuyệt đối – absolutes,  chất nhuộm và  các chất pha –infusions . Villa là một nhà chế tạo hương thơm  thiên nhiên, một cán bộ chuyên viên đang chớm dậy, từ bỏ dùng tổng hợp và tìm kiếm  lối mòn  hửu cơ hơn cho ngành  

công nghệ hương thơm sực nức.  Đây chỉ là một mảnh nhỏ  của ngành  công nghệ hương thơm giá trị hàng tỉ đô la Mỹ,  thường bơm ra những mùi thơm bán chạy nhất cho các tài tử  trẽ hiện đại Kim Kardashian và Justin  Bieber. Nhưng khi than phiền  tăng lên  là các  sản phẩm pha lẫn các sản phẩm hóa học gây nhức đầu và dị ứng , các hương thơm thiên nhiên  mỗi ngày mỗi thêm  một thay thế  thể luận  cho ai  bị đau ốm vì  các hóa  chất  mùi thơm- aromachemicals  (  xin đọc là tổng hợp ).  Các hương thơm  thực vật, theo lời Villa, chứa những tinh dầu khẩn thiết cây cỏ. Chúng không phải là  những cốc ten – coctails hóa học .  Theo những nhà chế tạo hương thơm thời xưa, như Phan Khoang  kể trên, bao giờ cũng  hết thảy là thiên nhiên . Họ chế tạo  từ các thành phần  cây , hoa  cũng như các  nhựa và tinh dầu động vật  như cầy giông hương, xạ hươu, long diên hương,  hương hải ly – castoreum .   

               Nhưng ở Tây Phương , khi các nhà hóa học  tổng hợp lần đầu tiên vanillin vào cuối thập niên 1880,  nước hoa tổng hợp mở  toang cửa. Có thể mùi thơm  xưa cũ nhất Jicky của Guerlain luôn luôn là một pha trộn của ỏai hương – lavender  và vanillin.   

Chanel  thần tượng số 5   không  thể hiện diện nếu  không có các alđehyd tổng hợp , thêm tia lữa  lấp lánh cho bản chất hoa.  Ai đó có thể biện cứ  là ngành công nghệ nước hoa cận đại tùy thuộc  các phân tử tổng hợp và điều này càng làm tăng thích thú nước hoa.  Phần phụ  thêm  ngày trước chỉ là một biên cương mới, nay đã  ngự trị, chủ trì ngành công nghệ. Những  tên tuổi to lớn  ngày nay,  chỉ dùng  một tỉ lệ nhỏ xíu nước thơm thiên nhiên – eau naturel, naturals .  Điểm này không phải là một điều xấu đâu nhé :  Marc Buxton , Bertrand Douchaufour, Olivia  Giacobetti và Jean – Claude Ellena  thảy đều dựa vào tổng hợp  để  tạo  cáccông trình thiên tài.

               

Dùng các hóa chất mùi thơm – aromachemicals ở  mùi hương   giúp bảo vệ  hệ  thực  vật – flora  bị hiểm nguy tuyệt tích- endangered  như  gỗ đàn hưong – sandalwood Mysore và các cây trầm hương, kỳ nam  – aquilaria trees.  Các tổng hợp  tha mạng cho  động vật , tỉ như  hươu xạ - musk deer Tây tạng hiếm hoi  và  cầy giông – civet cats ; bị giết hay bị  tra tấn để trích dầu xạ hương mãnh liệt.  Nhưng khi  mũi nhọn của ngành công nghệ  nước hoa cận đại ôm chồm hóa học  như chưa bao giờ thấy trước đây, các nhà thiên nhiên học đang cố tìm về lại ngững nguồn gốc  thuần túy ngành công nghệ. Tiền phong phong trào , Mandy Aftel hảng Aftelier  Perfumes ở thị trấn Berkeley – Bắc Ca Li , gải đúng chỗ ngứa,  năm 2001  theo thông bạch  thanh lịch Essence and Alchemy  mau lẹ trở thành thánh kinh  của  ngành nước hoa thơm thiên nhiên.  Pha trộn của bà đã vào chung kết  Giải FiFi Fragance Awards  và hảng đang đẩy mạnh một bao  thư gồm những gì  thiên nhiên làm ra được để thành ý nhị , dí dõm , như chai  Haute Claire - Rất Trong mới mẽ của bà pha trộn những âm  điệu đắng xanh xanh của bạch tùng hương – galbanum với ylang – ylang- ngọc lan tây,  cho một phối hợp  bóng ma luyện đan. Còn Tango là  nước hoa vĩnh cửu được lòng  các nhà sản xuất nước hoa thơm nòng cốt, gỗ cháy âm ỉ không khói tỏa, mùi gia vị , ngọt ngào  và mùi  da thú động vật.

            Năm 2003, Aftel thành lập Hội Quán Các nhà Chế tạo Nước Thiên nhiên – Natural Perfumers Guild. Thọat tiên chết yểu, hội quán  đã sống lại năm 2006  nhờ nhà chế tạo  nước thơm thiên nhiên , nhà vườn và  nhà thực vật dân tộc Anya McCopy hảng  Các nước thơm  Vườn  Anya ở Miami, bang Florida .  Mùi thơm ngào ngạt mới nhất của McCoy là  Sen Vuơng Giả- Royal Lotus  , trong đó các hương hoa giàu có  được hoa  cam quít bưởi bòng , gổ đàn hương,  hột đậu tương – tonka beans và long diên hương , gợi lên ý nghĩ lá um tùm cây cối miền Nam bang Florida.  Rất nhiều tiểu công nghệ này  cũng tạo ra  những hương thơm thuê mướn cho các khách hàng  tư nhân, dẫn đạo  những xưởng thợ  nước thơm thiên nhiên biếu tặng những  nhóm bảo tồn. Ngay  cả bên trong thế giới  hiếm có này, lại  có những  biệt danh.

      Các nhà chế tạo hương thơm  tranh cải nhau về định nghĩa  thế nào là mùi hương “ thiên nhiên”.  Vậy chúng  có chứa rượu cồn alcohol  hay chất hòa tan không đây ? Còn  các phân tử  hóa học,  y hệt  các phân tử thiên nhiên, có được chấp nhận không ?   Trong  tập quyến rũ SmellyBlog ,  bà  chế tạo nước thơm thiên nhiên  Ayala Moriel  ở thành phố Vancouver  làm ra một đồ bản  ghi rỏ ranh giới liên tục này.  

Hương thơm thực vật của Ayala Moriel 

Vài nhà chế  tạo  chỉ họạt động với các tinh dầu  thực vật, và  nhiều người khác  lại gồm luôn các sản phẩm động vật . Bà Alexandra Balahoutis của Strange Invisible Perfume - Hương Thơm  Vô hình Lạ lùng , tinh dầu  đôi khi  chỉ trồng  tại  đất đai gia đình ở  Ojai  và chưng cất nước  do một  nhà chưng cất  giỏi giang , là  một lọai thuần túy chỉ sử dụng  những thành phần  hửu cơ, hoang dã,  mua bán quang minh  và  sống động sinh học. Balahoutis nói  rằng  bán đi theo đường dây trực tuyến – online , chiếm 30 % tổng số bán. Thật thế,  Internet  đã là một ân huệ  cho các nhà thiên nhiên học, thường cống hiến  mẩu bán trên đường dây trực tuyến;  cho nên ai cùng có thể tự thử nghiệm trên dây nhũng mùi  thơm của họ.  Hãy xem Dominique Dubrana , nhà  chế tạo  tự học hương thơm sau lưng La Via del Profumo – Con Đường  của Hương Thơm.  Người Pháp chuyễn hướng qua Sufism  là Dubrana  sống trong một làng   ngọai ô  thị trấn Rimini, Ý Đại Lợi.  Nhà bình luận Hương thơm  Luca Turin  phóng Dubrana  thành một hương thơm  tầng bình lưu – stratosphere.  Ông tha thiết về “Mecca Balsam” , nhưng những tác phẩm cao giá  của ông đã giữ ông tại  đây .                                    

Sản phẩm La Via del Profumo

          Ngay cả những ngôi sao nhạc rốc – rock của ngành công nghệ hương thơm cỗ truyền  cũng chớp lấy  nước hoa thiên nhiên thách thức.  Mới đây hảng  Pháp Honoré des Prés  mướn Olivia Giacobetti hầu tạo  nên một dòng  hửu cơ thiên nhiên.   Chai Đàn bà mồi chài như  củ NY – Vamp à NY tuberose là một  nước hoa  tươi  xanh trắng ; chai  Yêu mến Côcô – Love Coco  là một sửa dừa  tế nhị và lá ngò tây : chai  Tôi Thương Cà rốt – I love Carottes như thể cắn vào  một củ cà rốt nhỏ bé ngọt ngào gia vị, tuy rằng 10 lần ngon hơn. Phía xuống dốc  của các nước thơm thiên nhiên  đặc biệt nước hoa , là vì chúng không lâu dài như các mùi hương ngào ngạt  chứa  các tổng hợp  hóa  chất  mùi thơm – aromachemicals.  Dầu sao, vài tinh dầu và nhựa cây cỏ  cũng duy trì trên da nhiều giờ, và vài nhà chế tạo  không thấy khó khăn gì  đứng chân trong chân ngòai  phân chia này.

       Liz Zorn ở thành phố Cicinnati dùng các tổng hợp  trong vài pha trộn của bà phóng ra  năm 2003 chai bán chạy nhất  Tuyệt Đối  Thiên Nhiên Cận Đại- Modern Natural Absolutes . Chúng gồm  những  đá quí  như Meerschaum – Đá bọt Biển , vói những nốt thuốc lá, gia vị, thông tuyết – cedar , cúc La mã – chamomile,  hổ phách  da dẽ, rêu xanh  và  hoa cây cỏ . Dawn Spencer Hurwitz ở thành phố  Boulder  bang Colorado – Hoa Kỳ  cò một dòng chai  khá rộng  gồm  Gaia ,  tòan là thiên nhiên  và 3 mùi hương  đều là thực  vật  ( Ruba’iyat , một  trầm hương oudh  cay cay; Thực Vật Va ni – Vanilla Botanique, một vanilla  giàu sang , thóai trào ; và Phật Thủ - Hand of Buddah một nước hoa xa lạ  mùi trái chanh vàng. Hurwith và Villa gia nhập ngành  chế tạo nước hương thơm  từ phép chửa trị bằng mùi thơm và cả hai  là nghệ sĩ mắt nhìn , tự học hỏi. Mối liên kết  là niềm say mê cố tạo  ra những nước thơm tiểu công nghệ từng mẽ nhỏ và tìm nguồn vật liệu thô  như thể thèm khát của một tiệm làm rượu vang  hay môt đầu bếp  thượng thặng .

Strange Invisible Perfumes 

             Balahoutis của Strange Invisible Perfumes nói :  Đối với tôi, đó là một niềm tin  mong muốn tạo danh dự cho nghệ thuật làm nước hương thơm  nguyên thủy,  đặt trọng tâm vào các tinh dầu thực vật . Chúng tôi se không bao giờ nói rằng ai dùng tổng hợp nên xếp gói và trở về nhà. Vì đây còn chỗ chứa cả hai lọai . 

         ( Irvine , Nam Ca Li ngày 30 tháng 11 năm 2011 )