DNA

    20 điều có lẽ bạn chưa biết rõ về DNA

                              G S Tôn Thất Trình

      1-    Đáng tiếc cho bạn : James Watson và Francis Crick  không khám phá ra DNA.  Danh dự  này là của  nhà sinh hóa học  Thụy Sĩ  Friedrich Miescher, năm 1869 tìm ra  phân tử bên trong những nhân  tế bào máu trắng  và gọi nó là nuclêin.

2-     Họ cũng không hình dung  DNA là bản vỗ - blueprint của   di truyền chúng ta. Chính nhà vi khuẩn học Oswald Avery  và các đồng nghiệp của ông hình dung như vậy vào thập niên 1940 .

3-     Những gì  Watson và Crick hình dung ra ở thập niên 1953  là giải mã - decipher  cơ cấu  vòng xoắn kép, đúp - double helix structure  của DNA.  Khám phá của họ dăng tải chỉ ở một trang  tạp chí Thiên Nhiên - Nature.

                     4-  Phosphorus  là thành phần then chốt  của DNA nhưng cuối năm 2010,  một nhóm khảo cứu của NASA  - Cơ Quan Không Gian Hoa Kỳ  tuyên bố là họ tìm ra một vi khuẩn - bacterium có thể sử dụng thạch tín- arsenic  thay P.  Nhà khảo cứu về chì- lead Felisa Wolfe - Simon tự hỏi : vậy chớ còn cái gì khác  đời sống có thể làm ra mà chúng ta chưa nhìn thấy ?  

                    5- Đừng thử điều này ở nhà bạn :  nếu tháo cuộn vòng xoán ốc DNA của mọi   tế bào thân thể bạn , nó sẽ duổi dài ra 10 tỉ dặm Anh ( 1.609 tỉ km ) , nghĩa là từ đây đến sao Diêm Vương - Pluto và trở về .

                      6-  Đa số   DNA  không nằm trong nhân - nuclei  tế bào, kiểm soát di truyền  mà ở trong ty thể - mitochondria bạn  những thể nội bào ( bào quan )- organelle ( những đơn vị trong tế bào ) làm ra năng lượng  chuyễn hóa -metabolic energy .

                       7-  Con người còi cọc, yếu đuối thay: Paris Japonica , một loài cây trổ hoa nguồn gốc Nhật bổn,  có hệ gen dài nhất hiện biết được , chứa gần 150 tỉ cặp baz .  Dài hơn hệ gen người 50 lần.

                       8-  Ngoài vi khuẩn, hệ gen nhỏ nhất thuộc ký sinh trùng  Encephalitozoon  intestinalis,  chỉ có  một số ít  ỏi là  2.3 tỉ  cặp baz .

                        9 - Các nhà khoa học đang  cố gắng tạo ra những thuốc chũng - vaccines  chống HIV , cảm cúm , và viêm gan C, từ những mảnh  nhỏ DNA tổng hợp. DNA này lừa bịp thân thể sản xuất ra những protêin virus không tai hại và huấn luyện hệ thống miễn nhiễm tấn công những virus chánh hiệu.

                        10-  Vacines chống  virus sông Nil Tây - West Nile, virus , u ung thư hắc tố - melanoma, bệnh xuất huyết, đã sẳn sàng cho ngựa, chó và cá hồi .

                         11-  Ở viện đaị học Hồng Kông,  DNA bào thai được trích ra từ sinh chất - plasma máu của một đàn bà chửa và thử chống lại hội chứng Down syndrome. Sàn lọc DNA trước khi sanh, ngày nào đó, sẽ có thể thay thế phương pháp đút kim vào màng ối - amniocentesis.                                       

                         12 - Điểm cuối ( gen kết thúc )- telomeres,  phần trình tự DNA  ở điểm cuối nhiễm sắc thể - chromosomes, ngắn đi mỗi lần tế bào phân chia ( phân bào) .  Khi chúng quá ngắn, tế bào sẽ chết. Vài nhà khoa học  đang cố gắng kéo dài tuổi thọ, đời sống nhân sinh  băng cách nới rộng điểm cuối.

                           13 -  Tin tức tốt đẹp,  nếu bạn là một con chuột : các nhà khảo cứu Viện  Ung thư Dana Farber tại Boston  đang làm công nghệ di truyền   chuột  với enzym  điểm cuối - telomerase  ( một loại enzym  thêm DNA  vào điểm cuối )  có thê tắt đi hoặc mở ra.  Khi hoạt hóa  enzyme, chuột sản xuất tế bào nảo mới và sống lâu hơn .

                            14 - Tin tức xấu, nếu bạn cũng là một con chuột:  các nhà khoa học viện đại học Osaka, Nhật , vừa mới phát triễn những con chuột đặc biệt dễ bị sao chép sai lầm  DNA , cố tìm cách tăng sác xuất  đột biến - mutations   và xem xét thử  những tính trạng mới nào hiện lên.

                            15 -  Thành quả đến nay gồm có  chuột ngắn chân, chuột ít ngón chân hơn bình thường, chuột  kêu chiêm chiếp như chim hót .

                             16 - Bạn thử đóan xem  ai ở DNA bạn ?  Ít nhất  là 8% hệ gen người có nguồn gốc là virus ,  mà mã số di truyền hội nhập với chúng ta  cách đây khoảng 40 triệu năm , lúc linh trưởng tiến trào - primate evolution .

                              17 -  5 năm tới đây, Dự án Thanh ( Que ) Mã số Quốc tế của đời sống - International  Barcode  of Life Project  có mục đích thiết lập  những xác định viên di truyền  cho 500 000 loài -  species  - những tiết diện ngắn  của DNA  đơn độc ở  cùng một vị trí  trê hệ  gen, tựa như   UPC  ( hảng bưu điện ) trên hộp  Froot Loops của bạn.

                              18 -  Ngay bây giờ, các chuyên viên  tòa án  đã có thể xác định các hung thủ  từ dấu hiệu  các vết “ DNA rờ tay- touch DNA”  do dấu tay  hung thủ để lại ở  màn cảnh giết người .

                               19 - Sắp tới: điều tra tòa án  trên thực phẩm.  Các nhà vi trùng học Anh Quốc đã làm trình tự  DNA để  xác định vi khuẩn  trên  một  khoanh  phó mát Stilton Blue .  Họ tìm thấy  ít nhất là 6 nhóm vi khuẩn  ảnh hưởng đến hương vị   của “ matrix đồ sửa - dairy matrix”   trên phó mát này.

                                 20 -  Và các nhà khoa học  viện đại học Guelph  ở  Ontario  trình bày là DNA từ một con sâu ( thật sự là sâu   của bướm cây a gao, nha đam -agave  ) theo truyền thống  đặt trên những chai chứa “xác”  sâu  thoát xuống  rượu mùi - liquor .  Như vậy, nay bạn đã biết rỏ là bạn khỏi cần “nuốt sâu  “ mà bạn vẫn nuốt được nó như thường lệ!     

 ( theo Discover số tháng tư 2011 , Irvine , Ca Li ngày 16 tháng 3 năm 2011 )