Trong khi những công trình xây cất Việt Nam vẫn còn bắt chước Tàu , dù rằng nay đang đề cao hay trùng tu những xây cất văn hóa Việt của những thời đại Việt Nam độc lập; Cổ Loa , Hoa Lư , Thăng Long , Kinh Bắc , Hà Nội , Hội An, Huế v.v… : Thử lạm bàn về kiến trúc và kiến trúc sư mới của Trung Quốc ( G S Tôn Thất Trình )
1- Ở Bắc Bình: Được tự do và sống động
.jpg)
Trong những chuyện kể đô thị hóa Trung Quốc, sống sượng nhất hiện thời, các kiến trúc sư ngọai quốc là những ứng cử viên ngoài địa hạt mình; vài người này tài giỏi hơn kẻ kia , trong khi các viện họa kiểu là những thư lại xơ cứng , hòan tòan dị ứng với sáng kiến . Thế nhưng có một nhóm thứ ba , cuối cùng ra , lại có thể được tiếng nói chung kết về hình dạng của đô thị ,thành phố mới Trung Quốc ngày nay . Đó là nhóm họa kiểu trẻ tuổi , sinh đẻ ở Trung Quốc, được giáo dục ở Hoa Kỳ hay Âu Châu , và đã trở về nước khởi sự thiết lập công ty của mình , không phải mang gánh nặng ý kiến khuôn sáo tây phương về văn hóa Tàu hay những trói buộc của các viện họa kiểu , đại học, hẹp hòi , cứng nhắc .
Cơ hội thích thú cho những kiến trúc sư đang trổi dậy , hầu như không hạn định , không có biên giới . Nếu ai hỏi bạn đánh cuộc trên một quốc gia sản xuất ra sắp tới một kiến trúc sư lỗi lạc, bạn sẽ rất là ngu ngốc, nếu không đặt tiền vào Trung Quốc . Le Corbusier hay Frank Lloyd Wright thế kỷ 21 này, có thể là một nhà họa kiểu trẻ tuổi đang họat động hăng say ở Thượng Hải , Bắc Bình hay Thẩm Quyến , sẽ có một tá tháp cơ sở hay vi la- biệt thự tư ở thắt đai mình.
Lẽ dĩ nhiên là nhiều câu hỏi về việc xây dựng quá mau lẹ như thế, có dẫn những công trình các kiến trúc sư trẻ tuổi này mạnh tiến hay là họ sẽ bị quá lấn áp không ? Còn Christopher Hawthorn , nhà bình luận kiến trúc nhật báo The Los Angeles Times, thì nhận thấy họa kiểu của thế hệ đang lên , gây ấn tượng sâu sắc lớn hơn nhiều ở màn hình máy computer, hơn là ở những dạng hình đã hòan tất . Nhưng khi Tây phương đang chìm sâu vào tình trạng bất ổn kinh tế , những nhà kiến trúc trẻ tuổi thế giới bù đầu công việc , sẽ tăng tập hợp thêm , ở Trung Quốc .
Sinh viên cao đẳng Koolhaas
Hãy xét đến Xu Tiantian . Nhà kiến trúc 29 tuổi này , tốt nghiệp trường Cao Học Họa Kiểu, đại học Harvard . Sau một thời gian làm việc cho Rem Koolaas ở thành phố Rotterdam – Hà Lan , cô trở về Tàu và mùa thu năm 2004 thiết lập hảng DnA , viết tắt của Design and Architecture. Hảng đã hoàn thành một hành lang triễn lãm ở Bắc Bình, một trung tâm văn hóa ở Tongzhu, một bảo tàng viện ở Nội Mông Cổ, ngoài các dự án khác .
Hảng đang làm việc cho nhiều viện bảo tàng khác, cũng như một phức tạp xếp chồng những chung cư và xưởng vẽ nghệ thuật ở ngọai ô xa Bắc Bình , gần Đường Vòng mới Thứ Sáu. Một biểu hiện bi kịch tính, có bực thềm , nhìn thấy được thị trấn Bải Tây- BaiXi nghĩ mát trên núi; kế cận biên giới Bắc Hàn ở vùng Đông Bắc Tàu , đã được phổ biến rộng rải trên báo chí Tây phương , và trở thành một biểu trưng, rọi sáng thêm nhóm kiến trúc sư trẻ tuổi Trung Quốc.
Cô nói thêm khi thảo luận công trình của cô tại tiệm cà phê sang trọng Starbuck ở Bắc Bình , rằng cô nghĩ những gì hiên nay đến cô như thể một phiên huấn luyện cường điệu , cô khỏi cần trả học phí . Cô cho là đã thụ hưởng môt đổi thay mới đây về thái độ các nhà qui họach phát triễn Trung Quốc. Trong một thời gian khá lâu, ai nấy đều muốn làm việc cho một hảng ngọai quốc. Nhưng nay khách hàng đều tìm đến những kiến trúc sư nội địa. Vấn đề duy nhất là những khách hàng này cũng thúc đẩy hòan tất xây cất theo tốc độ sét đánh ngang tai .
Khi được hỏi là cô tự thấy mình và hảng cô thiết lập trong vòng 5- 10 năm tới sẽ ra sao , cô bật cười đủ to, khiến người ngồi bàn gần đó phải quay đầu nhìn lại . “ 5- 10 năm ư ? đó là cả một đời sống dài dẳng . Hãy hỏi tôi về 5- 10 tháng tới ! “
Chúng tôi đã nghe nói đến những câu chuyện trương tự về bước tiến đổi mới, tại các đô thị Tàu , qua kiến trúc sư Pei Zhu , 46 tuổi , tốt nghiệp đai học UC Berkeley và nay họat dộng cho một hảng riêng mình ở Bắc Bình .
Pei Zhu nói : chúng tôi chạy ù đến tương lai này mà không biết mình sẽ đi về đậu. Nền văn hóa Trung Quốc cần hít thở .
Pei Zhu đã cố thuyết phục các nhà phát triễn cải tiến và nới rộng những xây cất đã có, hơn là phá hủy chúng đi . Ông nói : thôi thúc đầu tiên của họ luôn luôn là phá tan tành . Ông đã thắng hai trận ở Bắc Bình , theo chiều hướng này . Khách sạn Kapok ông vẽ gần Cấm Thành, đã khai trương năm ngóai và một khối cơ sở sắp làm ở Trung tâm thành phố. Cả hai bao trùm da dẽ kiến trúc hấp dẫn , quanh xây cất hậu chiến .
Ngòai Bắc Kinh ra , ông còn sản xuất nhiều mảnh kiến trúc , mong muốn ca ngợi tính cách mới mẽ của chúng hơn . Hảng ông đề nghị một viện bảo tàng nhỏ ở tỉnh Tứ Xuyên , cất giữ những công trình của Nghệ sỉ Yue Minjun, nhìn giống một đá sông phẳng mòn , không phải qua nhiều thế kỷ nước chảy mà là một du hành mau lẹ qua một lập trình họa kiểu ở máy computer .
Ở dự án này và những dự án tương tự, ông nói là cố tìm một tương lai học nối kết với thiên nhiên hay với văn hóa truyền thống . Đối với Trung Quốc hai điều này không chống nhau . Chúng sử dụng những đặc điểm của hai thời đại tân , cỗ .
Có lẽ hảng lớn nhất và được biết đến nhiều nhất trong số hảng đang trổi dậy là Urbanus , sử dụng 50 kiến trúc sư ở Thẩm Quyến và 30 ở Bắc Bình . Pei Zu là một người cùng công ty , trước khi tách rời làm hảng riêng . Thành lập năm 1999 , hảng do Hui Wang , Yan Meng và Xiaodu Liu quản lý . Họ là những bạn cùng lớp ở viện đại học Miami , bang Ohio
Hui Wang nói rằng bước tiến phát triễn ở Trung Quốc , vừa là một ngăn trở vừa là một cơ hội . Phần ngăn trở có nghĩa là các nhà phát triễn thường không để ý đến trình độ tay nghề thủ công hay tuổi thọ của xây cất mới . Ông cho biết là hảng ông rất nhất quán về phẩm giá công trình , nhưng điều này rất khó thực thi .
Mặt khác, ông lưu ý tìm ra những khách hàng muốn xây cất kiến trúc sáng kiến mới rất dễ dàng : Ở Trung Quốc, nếu một khách hàng tìm gặp ông và nếu ông trả lời bằng một họa kiểu bảo thủ hay cẩn trọng , rất có thể ông đã mất mối , mất việc.
Trên hai thế giới
Đa số các hảng đang trổi dậy ở Bắc Bình , đứng một chân ở thế giới kiến trúc Tây phương và chân kia ở vương quốc gồ ghề - dễ ngã của phát triễn đô thị Trung Quốc . Những thiết lập viên trẻ tuổi , phân tiết rỏ ràng và thông minh , đang thực thi những điều về văn hóa Tàu , các nhà bình luận tham quan cho là đáng quyến rủ . Vấn đề là họ có thật sự tin tưởng vào ngôn ngữ từ chương họ không ?
Chúng tôi đã nghe nói đến một giai thọai đáng kể . Có một nhà kiến trúc trẻ tuổi đang lên của thành phố , sau khi sản xuất vài miêu tả huê dạng một xây cất đề nghị , lại thuê một sinh viên kiến trúc Hoa Kỳ viết vài chương bản lý thuyết dày đặc, hầu giải thích xây cất mới .
Tuy nhiên , bị ám ảnh là giai thọai có trung thực. hay không, là đã lạc hướng rồi đó . Kể từ khi Đặng Tiểu Bình khai mào cải cách kinh tế, vào cuối thập niên 1970 , văn hóa Tàu , Trung Quốc đã sống trong một vùng mù mịt , chưa bao giờ rời khỏi neo và xét đóan tây phương. Vào thời kỳ sinh viên phản đối ở quảng trường Thiên An Môn, chẳng hạn , các nhà tổ chức treo một biễu ngữ , nói ra từ ‘ liberté – tự do “ tiếng Anh . Hầu như bất cứ ai ở Bắc Bình , đặc biệt năm Thế Vận Hội này, đều hiểu là thế giới đang chăm chú nhìn Trung Quốc. Những kiến trúc sư trẻ tuổi , tài cao , đầy tham vọng tuồng như hiểu biết điều này nhiều hơn tất cả !
II-Vùng phố Đông-Pudong của Thượng Hải
Một thành phố xây dựng trên láo xược , nhưng vẫn được Ô Kê – OK rồi đó !
Đa số quá nguy nga , xấu xí , khiến chúng trở nên khêu gợi. Đó là lời của Qingyun Ma , khoa trưởng trường kiến trúc viện đại hoc tư nổi tiếng USC - University of Southern California, khi được hỏi là ông nghĩ gì đến các nhà chọc trời bùng nổ đáng ngạc nhiên, ở thành phố Thượng Hải.
Họ ( Ma và Gregory Rodiguez, biên tập viên LA Times ) đang đi xe taxi chạy về hướng đông trên đuờng xa lộ cao Yan’an, trung tâm thành phố , tiếp tục trò chuyện cùng nhau đã hơn 1 giờ , bắt đầu ở hảng của Qingyun tại Thương hải , ngay tại vùng Nhựơng Địa Pháp .
Một năm rưỡi , sau khi đến Los Angeles(LA ) , để nhận ban kiến trúc tại USC, Ma , 42 tuổi , một công dân Trung Quốc vừa tái thiết xong nhà ông ở khu phố Pasadena. Ông chánh thức ngụ tại Los Angeles
Một phần bán hàng , một phần triết gia, Ma tự cho là đủ khả năng để phát âm rỏ ràng từng âm tiết những gì ông nghĩ rằng đó là những nguyên tắc quan trọng nhất của ngành kiến trúc cận đại : 1) kiến trúc còn nhiều hơn là ý kiến và vật liệu ; 2) Ý kiến không phải để khắc vĩnh viễn vào đá ;3)ý kiến phải hết sức đẹp đẽ; 4) Kiến trúc là để cho kẻ khác .
Chúng tôi không chắc chắn là làm sao cho những nguyên tắc vừa kể khít khao nhau , nhưng nhận thức được thông điệp của ông về tính cách láo xược . Mọi điều dưa chúng ta trở lui về các nhà chọc trời và tại sao xấu xí lại quyến rủ MA .
Ông giải thích : nếu chúng xấu xí , chúng sẽ bị đập phá tan sớm hơn , trước khi ông chỉ trích tồn cỗ lịch sử . Ngay khi dân Tây phương sửng sốt trước bạo tàn nền phồn vinh xây cất đô thị Trung Quốc ngày nay ( phần nào đã bị Dubai lấn áp ), họ cũng có khuynh huớng tỏ ý tiếc là gia tài kiến trúc quốc gia này bị phá hủy . Sách chỉ dẫn tham quan cũng than phiền Trung Quốc “ đã thích thú ngoan cố phá hủy gia tài văn hóa của mình” ( Bắc Bình Thế vận Hội của Hồ Cẩm Đào trái lai mới đề cao Hài hòa - Harmony Tân Cổ giao duyên (? ) ở buổi khai mạc) ; và sự kiện ở Thượng Hải, một đô thị đồ sộ 19 triệu người, mà chỉ có 600 xây cất lạ lùng được xem là những cơ sở lịch sữ cần bảo tồn , so với gần 40 000 ỏ London , Anh Quốc .
Ma Qingyun không chảy một giọt nước mắt nào, khóc các xây cất kỳ quái đã nhường chỗ cho hàng ngàn cơ cấu mới , không phải tòan là xấu xí cả đâu nhé Thật tế , ông không che dấu gì nhiều nổi khinh miệt của mình đối với hòai cổ , luyến tiếc kiến trúc cỗ xưa . “ Ông nói : “Ý niệm bên sau bảo tồn lịch sử là ngui ngốc .Nó giả thiết là không gian vô tận cho những thế hệ mai sau . Chúng ta cần cho phép dân gian trong tương lai xây cất môi sinh mình , cắn cứ trên nhu cầu và trí tuệ thông minh của họ . “
Cuối cùng chính tính các thiếu uỷ mị , thiếu tình cảm của thành phố Los Angeles Los Angeles
Và lựa chọn này đã làm cho Los Angeles
Cho đến nay ở USC , Ma phần lớn đóng vai trò quyên tiền và phát ngôn viên . Nhưng ông hy vọng, theo thời gian, nhét đầy vào những thế hệ kiến trúc sư tương lai Hoa Kỳ , một cảm giác khiêm nhường và nghĩa vụ cho xã hội.
Ma nói: phần lớn gíáo dục kiến trúc tây phương sai lầm.Các kiến trúc sư đựợc huấn luyện theo đuổi sự thật tuyệt đối. Họ được dạy là những ý kiến của họ phải cụ thể, đúng theo dạng một tương lai trường tồn. Nhưng thế là hết sức vị kỷ .
Còn các trường kiến trúc Hoa Kỳ ( Ma đậu cử nhân kiến trúc tại Viện đại học Thanh Hoa – Tsinghua , Trung Quốc và cao học đại học Pennsylvania ) , theo Ma , căn cứ trên dạng hoc hơn là trên thành tích, có nghĩa là trường tụ điểm vào mỹ thuật , không hướng đủ vào cách nào các họa kiểu của họ hiệu năng ra sao trong xã hội . Các trường kiến trúc trở nên quá dạy nghề - vocational , tụ điểm quá nhiều trên nghề nghiệp và huấn luyên căn cứ trên khéo léo, không đủ về cách làm chỉ đạo . Giáo dục kiến trúc theo Ma, cần nghiên nhiều hơn về triết lý .
Ma nghĩ rằng cận đại hóa năng nổ Thượng Hải đe dọa dân Tây Phương, vì chưng mọi điều ở đây đều thay đổi đột ngột và biến đổi mà không hề quay đầu nhìn lại . Có lẽ Ma đã nghĩ đúng : Tây phương đã tiến lên từ một văn hỏa tương đối trẻ, làm dân tây phương đặc biệt khát khao một cảm giác vĩnh cữu và vững bền . Cho nên cũng đặc biệt khăng khăng đòi duy trì những văn minh cổ xưa ( đặc biệt những văn hóa dân tây phương ước ao tham quan ) . Có lẽ Ma Qingyun cũng muốn gợi ý là dân tây phương mong mỏi giữ Trung Quốc trong tình trạng nguyên si !.
Ma nhìn thế giới ôm chồm một hình thức hổn độn , õng có thể nói đó thật sự định nghĩa “ truyền thống “ ít nhất là trên môi sinh xây cất . Mọi thứ luôn luôn thay đổi . Đó là con đường luôn luôn xảy ra ( trong quá khứ ).
Rất có thể thực tại khách quan như thế . Nhưng từ taxi nhìn ra, bạn không thể chối cải, mong muốn là trong tương lai , chỉ riêng các xây cất xấu xí mới lọt vào số phận Ma Qingyun nhìn thấy . Mong rằng các xây cất đẹp đẻ sẽ sống sót !
( 
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét