Ngọc trai, tía tô, vỏ măng cụt

Tản mạn  hiểu biết  ( G S Tôn thất Trình )

1-      Lảnh vực nông ngư :

a-      Ngọc trai

         Ngọc trai là một khối kết cục dày đặc , nhiều dạng màu sắcvà thường óng ánh làm bằng những lớp dồng tâm xà cừ là những tăng trưởng bất thường, bên trong vỏ vài lọai nhuyễn thể và được xem nhưi là một ngọc quí – gem ,Tuy nhiên gía trị quý gbáu ở một bặc thấp hơn kim cương , ít nhất là ở  hệ thống cấp bậc của cung đình, ngọc trai vẫn là vương hậu  ngọc qui” .  Vài văn hóa tôn sùng gía trị ngọc trai. .Một trong những lý do dân Việt nổi lọan theo phò Lê Lợi chống thống trị khắc nghiệt nhà Mình vì tham quan nhà Minh đã bắt dân chúng lặn dưới biển sâu  mò ngoc trai đem về Tàu làm giàu  . Các sử gia Âu châu tư biện  rằng một lý do khiến đại đế Julius Cesar muốn chinh phục  Anh Quốc năm 55 trước Công Nguyên, cốt để  giựt lấy ngọc trai nước ngọt .

           Ngọc trai trở đã  là châu báu nhiều người ưa chuộng trước năm 1892, khi một ngư dân Nhật nuôi ngọc trai tên là Mikomoto Kokichi  , sáng chế cách nuôi sò trai ( sò hàu ) lấy ngọc ,  khi nhét  một hạt  nữa tròn mẹ ngọc – mother –of- pearl bead  vào  các  trai , hàu ( oyster) sinh ngọc  cảm ứng
 chúng  hình thành tiếp phân nữa ngọc trai bao quanh hạt.

          Dù thiên nhiên hay cấy trồng đi nữa , vào thế kỷ thứ 20 .,ngọc trai vừa có ma lực hấp dẫn ,vừa có thích thú lớn. Thiếu nữ dậy thì  đeo những chuổi ngọc trai dài   Và Coco Chanel dùng chúng  ở những họa kiểu áo thời trang. Tuy nhiên  chúng cũng có đôi chút cầu kỳ .  Phải để chúng xa cách nước hoa xức thơm và các hóa chất khác  , theo lời  bà Maurin Gribbin ,  thuộc công ty ngọc trai Mikimoto .  Ngọc trai phải  được lau  rửa sach mỗi năm  bằng tấm vải mềm sau khi đeo .  Gribbin nói :   Ngọc trai phải là nữ trang đeo sau chót , nhưng lại phải cởi ra trước tiên .  Các cô ,bà nên nhớ : khi  cọ rữa bồn tắm ,  hãy đeo kim cương, cởi chuổi hạt ngọc trai đi .

      Căn bản hiểu biết ngọc trai.

       - Các dạng nhọc trai thông thường : hoa mỹ cầu kỳ - ba rốc , hình lê, thuẩn , tròn    

       - Lọai và kích thước :

         *Biwa  là dạng  ngọc trai nước ngọt ở hồ Biwa , Nhât bổn

         * Ngọc rộp – Blister  là hột ngọc dính bên trong vỏ sò khi tăng trưởng

         * Ngọc nước ngọt – Freshwater là ngọc lấy ở sò nhuyễn thể, giống như cơm rang thổi phồng

         * Hột-Seed , nho nhỏ sử dụng làm nữ trang thời bà hòang Victoria 

         Các kích thước thường gồm lọai 5mm, 7mm,  9mm và  17 mm.

-         Những câu nên hỏi về  ngọc trai :

*Ngọc trai có cần ánh lóng lánh không , “ một ánh sáng bên trong ?: Lẽ dĩ nhiên là phải có .

* Dạng ra sao :  Hòan tòan tròn trịa  giá trị sẽ cao nhất , dù rằng nhiều ngọc trai cao giá  lại không đều dặn , tròn trịa .

* Màu sắc có tỏa đồ đều ở hạt ngọc không ?

* Ở chuổi ngoc đeo cỗ , các sợi  có đóng khít khao không ?  Bạn cần nhìn  hạt ngọc trai , không phải  nhìn các nút thắt giữa các hột trên chuổi

Việt Nam đã khởi sự nuôi ngọc trai từ mấy chục năm nay . Nhất là tại biển Tây ( Vịnh Xiêm La – Thái Lan ) đâu ở dảo Phú Quốc ( ? ), bờ biển Hà Tiên -Rạch Giá. Mới đây hình như còn nuôi ngoc trai nguồn gốc Úc Châu , hột tròn trịa cao giá hơn ? Không rỏ nay đã lấy ngọc trai thương mãi được  chưa và  phẩm giá ra thế nào. Nếu tốt đẹp , nên phát triễn thêm ngành này ở các đảo khác biển Tây khác, ngòai Phú Quốc, như  các Hòn Nam Du – Poulo Dama , Hòn Tre , Hòn Minh Hoa , Hòn Rái , Hòn Chuối , Hòn Buồng… ngay cả Thổ Chu – Poulo Panjang . Biến các hòn này thành  thắng cảnh du lịch Biển Tây nước nhà , như đã thành công biến các đảo du lịch biển Nha Trang ở biển Đông ? .  

     b- Mùi vị đặc biệt lá tía tô : một thóang húng quế, một đôi chút gia vị cay cay , một  làn  hương  dịu thơm  hoa cam , hoa bưởi.  

     Cây tía tô làm gia vị( không phải là tía tô tây Coleus sp. ) thuộc họ thực vật Lamiaceae- Labiatae, họ Húng ,  lòai  Perilla  frutescens ( L. ) ;được giáo sư P. H. Hộ chia ra  hai dạng ( var. ) ở Việt Nam . Dạng frutescens ( trước đây gọi là .lòai Ocimum frutescens L.)  tìm thấy ở rặng Hòang Liên Sơn cao độ  1300 – 1600m và dạng trồng trọt làm gia vị  crispa  ( trước kia thuộc tên lòai là Ocimum crispum Thumb . hay Perilla nankinensis Dcne ) .  Thật ra thì các giống trồng làm gia vị,  nguồn gốc nhiều nơi ở Á Châu ,  dưới tên perilla , húng Tàu hay húng  Nhật – Chinese or Japanese basil , cây bíp tết – beefsteak plant , bạc hà hay húng tím – purple mint . Tên ở miền Bắc Mỹ là shiso ( như ở Nhật), coleus mùa hè – summer coleus hay perilla , tên Tàu là baisu( hán việt ? ) , tên Ấn Độ là salim , tên Đại Hàn là kkaennip.   Tía tô shiso  còn có nhiều tên khác , tỉ như akashiso  là các giống shiso lá đỏ hay tím ,  aoshiso lá xanh , nhưng ở các quày sushi  lại có thể gọi là ohba . Mọi bộ phận cây cỏ này, lá hoa , rề , hột , thân  đều được sử dụng trên nhiều  đĩa thực phẩm Á Châu .                               

                       Lá tía tô xinh đẹp, đặt kiểu nghệ thuật dưới lát thịt bụng cá ngừ - tuna belly toro sashimi không chỉ là  nhánh nhỏ điệu nghệ Nhật tương đương  nhánh rau mùi tây –parsley.  Đó là  một nhánh cỏ rau hoa hút hồn  lọai  quế , lọai húng quế , lọai anít ( hột hồi)- anis like .  Bạn có thể thấy thóang hiện  một tí chút cumin  hay lá cà ri  , song song với một gợi ý mùi cam, bưởi .   Bạn hãy xem shiso  như là một bà con sang trọng , xa xôi của húng quế hay  bạc hà  . Lá tía tô cũng có đôi phần mảnh khảnh , dễ hư , như rau húng , khó lòng cất giữ lâu dài .  Và cũng như lá húng quế , cần thêm vào  sau khi đã nấu nướng gần xong   hay sau khi đĩa món ăn  đã được  lấy ra khỏi lò bếp , hầu  bảo tồn mùi hương vị . Ở các chợ Á Đông Hoa Kỳ,  chúng thường được gói bó lá nhỏ đẹp xinh , cột bằng dây hay băng cao su, cuốn quanh bó cành . Shiso rất thích hợp  với cà ngừ , châm thêm một vẽ thơm tho xanh lục  cho một bánh mì kẹp  nụ bạch hoa giầm - capers muối mặn , thịt cá ngừ hộp kiểu Ý  và cà chua ngọt ngào . Ở bếp núc Đại Hàn,   lá shiso  gói   những cục thịt heo ba dọi  ráng ,  phết nước xốt  tỏi ớt cay  .  Hay ninh hầm đơn giản  trong nước tương đậu nành , một thìa dầu mè , hành ta, tỏi bột ớt  , một tí đường nâu : nhúng lá  vào nước xốt  , sau đó xếp  thành bó rỏ rệt và ăn như thể xà lát .   Các đầu bếp Đại Hàn hay Nhật Bổn  lợi dụng  sắc đẹp lá tía tô   rang lá trong bột nhào tôm cá chiên – tempura. Ở Nam Ca li, chúng tôi cũng hay thưởng thức món thịt bò  bao  lá tía tô ở các tiệm bò bảy món  .

            Điều chúng ta ít biết là shiso cặp đôi  đẹp đẻ với trái cây ,tỉ như khi những mảnh lá tía tô  trải đầy trên mặt trái cam qúit nướng.  Bạn hãy cắt th cục nhỏ những  trái cây đúng mùa , đào lông, các trái gồi – berries, xơ ri – cherries, ngay cả mơ lông ( dưa gang tây ) nữa đó ; rồi rảy rượu vang trắng và một sa , the lá shiso ; để yên đó  cho đến lúc tráng miêng. Bạn còn có thể  tạo ra một hòa điều nhạc rốc  Đông Tây với rượu ngũ vị - sangria với các dư thừa trái cây này . Hay thêm vào sangria nhiều trái cây  và lá nguyên shiso, đổ vào chai rượu ngon prosecco. Mời rượu này cùng với sushi hay tapas hay cả hai . Ở quán sang trọng Hồ ly vọng , đầu bếp chánh Makoto Tanaka  hay  dùng chung shiso cùng  nước  mận dấm  chua- plum vinaigrette , ông đổ giọt  trên cà chua và măng tây trắng .   Còn  chánh đầu bếp Nobu Matsushita thì lấy  shiso lộng lẫy cuốn quanh tôm mọng nước  xào nấm đông cô , nướng  chúng,  rồi rải trên chúng trứng cá caviar.  Thảy lá shiso và xà lách xoong  trên các lát  củ cải ra đi  hay củ cải trắng mài – grated daikon , rưới đầy nước chanh và vài giọt dầu mè .  Và muốn  bà con thời điệu của bạn rung động , bạn hãy  rải trên mặt món này với hột  dầu mè trắng và đen . Và khi bạn  không muốn mở lò , hãy ấp ủ  lá shiso  trong bánh tráng gạo nhúng mềm , thêm vào những cục  xắt nhỏ đào trần – nectarine  hay xòai , vài ba con tôm  và chút ít đậu phụng nghiền nát , cuốn chúng lại  và ăn cuốn trên dĩa tẩm lạnh, trong khi  bạn nhấp  nháp trà xanh nước đá  ngâm sôi với nắm lá shiso . Bạn sẽ cảm tưởng chính bạn là bà con thanh lịch thời điệu,  yên tĩnh đó!                 

      c – Xin đừng quên nước uống căn bản vỏ măng cụt, một lọai nước uống bổ dưỡng kỳ diệu ( ? )

         Chúng ta đã đề cập đến nước uống ar- ti- sô, nước uống nôni ( trái nhàu nô ni  Morinda citrifolia  L var bracteata) nước uống cô la (Erythroxylum coca , chưa du nhập vào Việt Nam ) , nhưng ít nói tới nước căn bản vỏ trái măng cụt . Như chúng ta đã biết, cây măng cụt, tiếng Cam bốt là mung khút, đôi khi còn có tên là nhãn châu , trái nhãn vỏ đỏ hay trái nhãn châu báu, trái nhãn quí hóa  Tên khoa học là Garcinia mangostana L. , họ Bứa – Guttiferae. Măng cụt là tiếng Inđônexia đọc trại đi , vì măng cụt nguồn gốc vùng đảo Moluques nước này . Tông Garcinia của Măng cụt , trên thế giới đếm được cả thảy là 50 lòai . Riệng Việt Nam đếm được 29 lòai ở tông Garcinia, phần lớn là đại thụ , cao lớn rậm rạp. Xứng đáng là một tông thực vật đại thụ đăc thù nước nhà, như tông phong bằng lăng Lagestroemia   nước nhà vậy đó. Trái măng cụt đã được dân Âu Châu biết đến từ năm 1631 ( theo sách Jaacob – 1995 ) , và cơm – thịt măng cụt đã được xem là vương hậu trái cây nhiệt đới nhờ mùi vị   thơm ngon lạ thường.  Vườn măng cụt nổi tiếng từ lâu là Lái Thiêu , ven biên đất phèn, nhưng Pháp đã phát triễn thành công  trồng măng cụt tốt ở tỉnh Kampot , Cam Bốt vào thập niên 1960, ven biên đất phèn vùng Tịnh Biên – Hà Tiên .

        Đầu tháng ba năm 2008 , hảng Xango , tọa lạc tại thị trấn Spanish Fork bang Utah , Hoa Kỳ cho biết là sau 5 năm cổ vỏ  nước  uống căn bản vỏ đỏ măng cụt , mức bán  tổng cọng  đã lên đến  1 tỉ đô la Mỹ . Xango còn cho biết là hảng đã có  700 000  cọng sự viên thương mãi  ở 17 quốc gia trên thế giới bán nước chai vỏ măng cụt . Không mấy thua kém  mức bán nước nôni của hảng  Tahitian Noni International Ịnc., thuộc các đảo Pháp Tân Thế Giới  -French Polynesịa,  năm 2006 đã bán 2 tỉ đô la nước trái cây nôni, 10 năm sau khi  tung  ra thi trường quốc tế . XanGo không phải là hảng độc quyền bán nước uống vỏ măng cụt mà còn  phải cạnh tranh với  trên  hai tá hảng cạnh tranh khác . Tổng vụ các thuốc bổ sung  y tế chế độ ăn uốngở Hoa Kỳ , phần lớn không bị luật lệ điều hoà, lên đến 22 tỉ đô la một năm

.     Thiết lập viên hảng XanGo, Joe Marton, cho biết là ông  “sa ngã “ vào trái măng cụt lần đầu tiên khi thăm viếng doanh vụ  tại Mã Lai  Á,  ăn tráng miệng cơm-  thịt trái măng cụt nõn nà thanh lịch, vỏ đỏ như máu bao quanh các múi.  Ông nói : Tôi không chờ tạp chí  y khoa New England medical journal  xác nhận , mới lưu ý tới  đặc tính chửa trị lành bệnh của trái cây nhiệt đới quí hóa này . Hảng ông thiết lập  đã xây đắp một doanh vụ đồ sộ  trên nước uống căn bản vỏ măng cụt , đề xướng tích chất tăng cường miễn nhiễm của nước uống vỏ măng cụt .  Tuy nhiên hảng Xango vẫn chưa có chứng minh rỏ rệt  những lợi lộc sức khỏe , gồm luôn cả làm cho hệ thống miễn nhiễm mạnh hơn  cũng như cải thiện chức năng khớp xương , duới mắt các chuyên viên còn khá nhiều nghi ngờ . Trang web của XanGo cũng lưu ý đến một kẻ chối từ là nước uống vỏ măng cụt không có nghĩa  là để chửa trị hay ngăn ngừa bệnh tật .  Một thử nghiệm do Associated Press xếp đặt , đã tìm thấy là  khả năng kháng ôxýd – hóa – antioxidant power không thua kém gì các trái cây khác cả .  Associated Press  đã chở đến viện Linus Pauling,  đại học bang Oregon , thị trấn Corvallis , những chai 750 millilít  XanGo, hầu đo lường mức kháng oxyd hóa . Trên phương diện trọng lượng phân tử, khả năng kháng oxyd hóa của XanGo  là 14, 884 “ micromoles “ một lít  , cao hơn nước trái quất man việt – cranberry ( một nước uống bổ thận phổ biến ở Hoa Kỳ  )  , nhưng lại thấp hơn   nước trái gồi đen – blackberry  và  chỉ bằng phân nữa nước trái gồi xanh – blueberries. Nước pom -táo tây  đứng hạng bét ở  thử nghiệm này .

     Nhắc lại kháng oxyd  – hóa là những chất  bổ sung nhiều thực phẩm và ngay cả xà phòng , vì tin tưởng rằng  chúng  làm chậm hẳn  tai hại oxyd- hóa gây ra cho tế bào . Nhiều nhà khoa học đã nhấn mạnh là các chất kháng oxyd- hóa  chưa cho thấy rỏ là chúng họat động hửu hiệu  bên trong thân thể chúng ta . Chúng chỉ họat động trong ống thử nghiệm, nhưng các acid trong dạ dày   có thể trung hòa chúng , trước khi chúng bắt đầu phá hủy những gốc oxygen tự do gây tai hại,  ở bất cứ tế bào nào . Cơ quan FDA, mùa hè 2007  , đã cảnh báo,  khi  XanGo nói  là  nước vỏ măng cụt  ngăn ngừa bệnh  hay ung thư. XanGo cho biết lời  tuyên bố này không phải do hảng phát xuất và do một hảng khác nói lên , hảng không chịu trách nhiệm  .